Tàu vũ trụ Starship của SpaceX đã bị phá hủy chỉ sau 8,5 phút phóng lên không gian tối qua, 16-1, khiến cho nhiều máy bay phải đổi hướng hoặc hoãn bay để tránh mảnh vỡ, cho dù SpaceX của Elon Musk đã lặp lại thành công kỳ tích trước đó khi “gắp” được bộ đẩy trở về Trái Đất..
“Tàu Starship đã gặp phải tình trạng phân rã ngoài dự kiến nhanh chóng trong quá trình đốt nhiên liệu để tăng tốc,” công ty chia sẻ trên nền tảng mạng xã hội X. “Các đội sẽ tiếp tục xem xét dữ liệu từ thử nghiệm bay hôm nay để hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ. Với một thử nghiệm như thế này, thành công đến từ những gì chúng ta học được, và chuyến bay hôm nay sẽ giúp cải thiện độ tin cậy của Starship.”
“Phân rã không theo kế hoạch nhanh chóng (rapid unscheduled disassembly),” hay “RUD,” là cụm từ SpaceX thường dùng để chỉ một vụ nổ. Tàu Starship đã đạt đến độ cao 146 km và di chuyển với tốc độ 21.317 km/giờ, theo dữ liệu cuối cùng mà SpaceX chia sẻ. Đây là chuyến bay thử nghiệm không người lái lần thứ bảy của hệ thống phóng Starship khổng lồ của SpaceX, sử dụng phiên bản nâng cấp của siêu tên lửa nhằm thực hiện chuyến bay tham vọng nhất từ trước đến nay của chương trình.
Mảnh vỡ từ vụ nổ có thể được nhìn thấy rơi xuống Turks và Caicos. Đồng thời, trên mạng xã hội xuất hiện các bài đăng cho thấy các mảnh vỡ được cho là của tàu vũ trụ rơi xuống vùng Caribe.
Sự cố của SpaceX đã gây gián đoạn lớn đối với giao thông hàng không. Tại sân bay quốc tế Miami, một số chuyến bay đã bị đình chỉ, theo một nhân chứng của Reuters. Hàng chục chuyến bay thương mại đã được chuyển hướng đến các sân bay khác hoặc thay đổi lộ trình để tránh các mảnh vỡ tiềm tàng, theo dữ liệu từ trang web theo dõi FlightRadar24.
Cục Hàng không Liên bang (FAA) cho biết các chuyến bay xuất phát từ sân bay quốc tế Miami và Fort Lauderdale-Hollywood đã bị trì hoãn trung bình một giờ do “bất thường trong vụ phóng tên lửa.” Một cảnh báo khác của FAA cho biết các chuyến bay bị trì hoãn vì “mảnh vỡ.”
“FAA đã tạm thời hoãn và chuyển hướng các máy bay xung quanh khu vực nơi mảnh vỡ tàu vũ trụ rơi xuống. Hoạt động bình thường đã được nối lại,” cơ quan này cho biết trong một tuyên bố.
Vào lúc 5:55 chiều theo giờ miền Đông, tức 5:55 sáng ngày 17-1 giờ Việt Nam, 18 phút sau khi tàu Starship cất cánh, một phi công đã báo cáo với bộ phận kiểm soát không lưu tại San Juan: “Chúng tôi vừa nhìn thấy một vệt lớn (a major streak), kéo dài ít nhất 60 dặm, với rất nhiều màu sắc khác nhau, trông như đang lao về phía chúng tôi. Chúng tôi chỉ muốn thông báo cho các anh biết.”
Trong khi đó, Elon Musk, nhà sáng lập SpaceX, đã chia sẻ hình ảnh các mảnh vỡ trong một bài đăng và có vẻ như ông coi nhẹ (make light of) tình hình, nói rằng “đảm bảo mang lại sự giải trí!”
Tàu vũ trụ Starship, được lắp trên tên lửa đẩy Super Heavy, đã cất cánh lúc 5:37 chiều theo giờ miền Đông hôm thứ Năm. Bộ đẩy đã kích hoạt 33 động cơ Raptor ở phần đế, tạo ra một tiếng gầm lớn vang khắp Starbase, bãi phóng của SpaceX gần Brownsville, Texas.
Tàu vũ trụ dự kiến sẽ bay qua Vịnh Mexico từ Texas trong một quỹ đạo gần như vòng quanh thế giới, tương tự các chuyến bay thử nghiệm trước đó.
Lần đầu tiên, một trong số 33 động cơ Raptor đó đã từng bay vào không gian: SpaceX cho biết họ đã tái sử dụng một động cơ thu hồi từ bộ đẩy Super Heavy trong chuyến bay thử nghiệm thứ năm của công ty vào tháng 10.
Khi bộ đẩy Super Heavy – phần dưới cùng tức là tầng đầu tiên của hệ thống Starship – đã đốt gần hết nhiên liệu, SpaceX đã điều hướng bộ đẩy này hạ cánh chính xác tại bãi phóng sau khi nó tách khỏi tàu vũ trụ Starship.
Tàu vũ trụ Starship sau đó kích hoạt các động cơ của nó và tiếp tục bay vào không gian.
Công ty đã điều hướng bộ đẩy Super Heavy vào đúng “đôi đũa,” hai cánh tay kim loại của “Mechazilla,” tên gọi của SpaceX dành cho tháp phóng, đồng thời là cơ chế cấu trúc để bắt các bộ phận tên lửa khi chúng trở lại từ bầu trời sau khi phóng.
SpaceX trước đây đã một lần thành công trong việc thu hồi bộ đẩy Super Heavy, trong chuyến bay thử nghiệm thứ năm của Starship vào tháng 10-2024.
Cú bắt này đã tạo ra một tiếng nổ siêu thanh (sonic boom) vang dội khắp bãi đáp, nằm gần điểm du lịch nổi tiếng South Padre Island ở Texas.
Tuy nhiên, niềm vui từ màn bắt bộ đẩy nhanh chóng chuyển thành sự thất vọng không chỉ đối với công ty mà còn đối với đám đông tập trung tại khu vực phía nam Texas.
Lộ trình cho tàu Starship ‘thế hệ mới’
Mặc dù tên lửa đẩy Super Heavy đã thành công trong việc hạ cánh, tàu vũ trụ Starship – tầng trên của hệ thống – được kỳ vọng sẽ tiếp tục tự đẩy qua không gian, đạt tốc độ gần đủ để đi vào quỹ đạo Trái Đất.
Tuy nhiên, tàu vũ trụ Starship đã ngừng truyền tín hiệu, cho thấy có thể tàu đã bị mất.
“Chúng tôi thấy rằng động cơ của tàu ngừng hoạt động cách đây khoảng 40 giây,” phát ngôn viên của SpaceX, Dan Huot, nói trong buổi truyền hình trực tiếp tại một giai đoạn quan trọng của pha tăng tốc. “Chúng tôi nhận thấy một số động cơ bắt đầu ngừng hoạt động trước thời điểm đó. Hiện tại, chúng tôi đang chờ để cập nhật thông tin mới nhất về tình hình.”
Công ty của Elon Musk cho biết sáu động cơ của tàu vũ trụ dường như đã ngừng hoạt động từng cái một, và liên lạc bị mất chỉ sau 8 phút 30 giây kể từ khi bay.
Ngay sau bản cập nhật, nhóm đã xác nhận mất tàu.
“Chúng tôi đã mất toàn bộ liên lạc với tàu – điều này cơ bản cho thấy chúng tôi gặp sự cố với tầng trên,” quản lý truyền thông của SpaceX, Dan Huot, cho biết, đồng thời xác nhận vài phút sau rằng tàu đã bị mất.
“Chúng tôi có thể xác nhận rằng tàu đã bị mất,” kỹ sư của SpaceX, Kate Tice, cho biết.
Trước khi hoàn tất pha tăng tốc của Starship lên không gian, một vụ cháy đã xảy ra ở phần đuôi tàu, dẫn đến một vụ nổ, khiến các mảnh vỡ rơi xuống Đại Tây Dương trong các khu vực nguy hiểm được xác định trước, theo SpaceX.
“Starship đã bay trong hành lang phóng được chỉ định – giống như tất cả các vụ phóng ở Mỹ nhằm bảo vệ an toàn cho công chúng trên mặt đất, trên biển và trên không,” công ty chia sẻ trên trang web của mình. “Bất kỳ mảnh vỡ nào còn sót lại (surviving pieces of debris) đều sẽ rơi vào khu vực nguy hiểm đã được xác định. Nếu bạn nghĩ rằng mình đã tìm thấy một mảnh vỡ, xin đừng cố gắng xử lý hoặc thu hồi trực tiếp. Thay vào đó, vui lòng liên hệ với chính quyền địa phương hoặc Đường dây nóng Mảnh vỡ SpaceX hoặc qua email recovery@spacex.com.”
Elon Musk đã lên nền tảng X, nơi ông sở hữu, để chia sẻ rằng “các phiên bản cải tiến của tàu (và) bộ đẩy đã sẵn sàng cho lần phóng tiếp theo.”
“Dữ liệu ban đầu cho thấy chúng tôi đã có rò rỉ oxy/nhiên liệu trong khoang phía trên bức vách ngăn động cơ của tàu, dẫn đến áp suất tăng vượt quá khả năng thông khí,” Musk bổ sung sau đó. “Ngoài việc kiểm tra kỹ hơn các rò rỉ, chúng tôi sẽ thêm hệ thống dập lửa vào khu vực đó và có thể tăng diện tích thông khí. Cho đến nay, không có gì cho thấy cần trì hoãn lần phóng tiếp theo vào tháng tới.”
Trong khi đó, Giám đốc NASA sắp mãn nhiệm Bill Nelson đã chia sẻ suy nghĩ của mình trên X: “Chúc mừng @SpaceX với chuyến bay thử nghiệm thứ bảy của Starship và lần bắt bộ đẩy thành công thứ hai. Du hành vũ trụ không hề dễ dàng. Đó là lý do tại sao những thử nghiệm này rất quan trọng – mỗi lần thử nghiệm đều đưa chúng ta đến gần hơn trên con đường tới Mặt Trăng và xa hơn nữa tới sao Hỏa thông qua #Artemis.”
Tàu Starship “thế hệ mới” bay trong sứ mệnh hôm thứ Năm đã có những nâng cấp đáng kể so với các phiên bản trước, theo SpaceX. Các thay đổi bao gồm tăng dung lượng nhiên liệu, cho phép động cơ của Starship cháy lâu hơn và tạo ra tốc độ lớn hơn.
Phương tiện này cũng được trang bị máy tính mạnh hơn, hệ thống định vị được cải tiến và ăng-ten mới mà SpaceX hy vọng sẽ giúp Starship giao tiếp tốt hơn với mạng internet không gian Starlink của công ty.
Điều quan trọng, SpaceX lần đầu tiên thử nghiệm cách tàu Starship có thể triển khai vệ tinh. Trên tàu có 10 vệ tinh mô phỏng với kích thước và trọng lượng tương tự thế hệ vệ tinh Starlink tiếp theo của SpaceX.
Khoảng 17 phút sau khi phóng, SpaceX dự định triển khai các vệ tinh mô phỏng như một phần của bài thử nghiệm. Giống như Starship, các vệ tinh thử nghiệm này không được dự kiến đi vào quỹ đạo. Thay vào đó, chúng sẽ bay trên quỹ đạo dưới, tương tự như Starship, đảm bảo chúng sẽ được loại bỏ trong đại dương, theo công ty.
Cũng theo lịch trình, khoảng một giờ sau khi cất cánh, tàu vũ trụ Starship dự kiến sẽ hạ cánh có kiểm soát xuống Ấn Độ Dương. Động tác này nhằm kiểm tra cách SpaceX có thể thu hồi Starship sau các chuyến bay trong tương lai. Nhưng như đã xảy ra với các sứ mệnh thử nghiệm gần đây, phương tiện này giờ đây đã bị loại bỏ và chìm sâu dưới đáy đại dương.
SpaceX sẽ xem xét dữ liệu từ chuyến bay để xác định nguyên nhân khiến tàu vũ trụ thất bại, Huot nói.
“Sẽ mất một thời gian. Trong những giờ, ngày tới – chúng tôi sẽ tìm hiểu chính xác điều gì đã xảy ra, quay lại, phóng lần tiếp theo, tiến xa hơn,” ông nói. “Nhắc lại, đây là thử nghiệm của một phương tiện thử nghiệm.”
Trước đó vài giờ ở Florida, công ty tên lửa của một tỷ phú khác – Blue Origin của Jeff Bezos – đã phóng chiếc tên lửa siêu lớn mới nhất, New Glenn. Tên lửa này đã đạt quỹ đạo trong chuyến bay đầu tiên, đưa một vệ tinh thử nghiệm vào không gian cách Trái Đất hàng ngàn dặm. Tuy nhiên, bộ đẩy tầng một đã bị phá hủy, không đạt được mục tiêu hạ cánh trên một bệ nổi ở Đại Tây Dương.
Tên lửa khổng lồ của SpaceX đã cất cánh trong chuyến bay thử nghiệm lần thứ bảy từ bãi phóng Starbase gần Brownsville, Texas, vào tối thứ Năm. Ảnh: SpaceX
Hai cánh tay bắt lấy tầng đẩy của tên lửa. Ảnh: SpaceX
Các mảnh vỡ từ tàu Starship. Ảnh: https://www.thisisthecoast.co.uk
