Giải Nobel Văn học năm 2025 được trao cho László Krasznahorkai, tiểu thuyết gia người Hungary, người từng nói rằng những cuốn tiểu thuyết u ám và khó đọc của ông nhằm khám phá hiện thực “đến mức điên loạn.”
Trong buổi lễ công bố tại Stockholm, Thụy Điển, hôm thứ Năm, Ủy ban Nobel ca ngợi Krasznahorkai vì bộ tác phẩm lôi cuốn và đầy tính thị kiến của ông.
“Giải Nobel Văn học năm 2025 được trao cho nhà văn người Hungary László Krasznahorkai vì sự nghiệp sáng tác mang tính lôi cuốn và đầy thị kiến, trong đó, giữa nỗi kinh hoàng mang màu sắc tận thế, ông vẫn khẳng định sức mạnh của nghệ thuật,” ông Mats Malm, Thư ký Thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển, cho biết.
Dù chỉ một số ít tác phẩm của ông được dịch sang tiếng Anh, nhà phê bình văn học James Wood từng viết rằng sách của Krasznahorkai “được chuyền tay nhau như đồng tiền hiếm.” Tuy vậy, Ủy ban Nobel cho biết giải thưởng này nhằm ghi nhận một sự nghiệp “mang đậm màu sắc phi lý và cường điệu,” đã giành được sự tán thưởng rộng rãi.
Sinh tại thành phố Gyula, Hungary, năm 1954 – hai năm trước cuộc Cách mạng Hungary bị Liên Xô đàn áp đẫm máu – Krasznahorkai từng nói ông lớn lên “trong một cảnh ngộ và một đất nước mà người bị gán với cảm quan thẩm mỹ và đạo đức quá nhạy bén như tôi đơn giản là không thể sống sót.”
Được nữ tiểu luận gia Mỹ quá cố Susan Sontag mệnh danh là “bậc thầy đương đại của tận thế,” các tiểu thuyết của Krasznahorkai – thường lấy bối cảnh những ngôi làng lạnh lẽo ở Trung Âu – khắc họa những con người đi tìm ý nghĩa qua các biểu tượng rải rác trong một thế giới không có Chúa.
Những người từng nhận giải Nobel Văn học trị giá 11 triệu krona (1,2 triệu USD) trong quá khứ bao gồm: nhà thơ và tiểu luận gia người Pháp Sully Prudhomme – người đoạt giải đầu tiên; tiểu thuyết gia và nhà viết truyện ngắn người Mỹ William Faulkner (năm 1949); Thủ tướng Anh thời Thế chiến II Winston Churchill (năm 1953); nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ Orhan Pamuk (năm 2006); và nhà văn Na Uy Jon Fosse (năm 2023).
Giải thưởng năm ngoái được trao cho tác giả người Hàn Quốc Han Kang, người phụ nữ thứ 18 (người đầu tiên là nhà văn Thụy Điển Selma Lagerlöf vào năm 1909) và cũng là người Hàn Quốc đầu tiên nhận được vinh dự này.
Trong nhiều năm qua, những lựa chọn của Viện Hàn lâm Thụy Điển từng gây ra nhiều tranh cãi bên cạnh lời ca ngợi. Năm 2016, việc trao giải cho nhạc sĩ kiêm ca sĩ người Mỹ Bob Dylan đã vấp phải chỉ trích vì cho rằng sáng tác của ông không thuộc thể loại văn học đích thực. Còn năm 2019, giải thưởng dành cho nhà văn Áo Peter Handke cũng gây phản ứng gay gắt, vì Handke từng tham dự tang lễ năm 2006 của cựu Tổng thống Nam Tư Slobodan Milosevic, người bị cho là chịu trách nhiệm về cái chết của hàng nghìn người Albania sắc tộc thiểu số và việc gần 1 triệu người khác phải rời bỏ nhà cửa trong cuộc chiến tàn khốc tại Kosovo giai đoạn 1998–1999.
Những người trao giải cũng từng bị chỉ trích là quá hàn lâm, mang thiên kiến chống Mỹ, và phớt lờ nhiều tên tuổi vĩ đại của văn học thế giới, trong đó có Lev Tolstoy (Nga), Emile Zola (Pháp) và James Joyce (Ireland).
Tiểu thuyết gia kiêm biên kịch người Hungary László Krasznahorkai tham dự Liên hoan Quốc tế “Letterature” tại Sân vận động Palatino ở Rome, Ý, ngày 8/7. Ảnh: Getty Images.
Sách của nhà văn Hungary László Krasznahorkai, người đoạt Giải Nobel Văn học 2025, được trưng bày tại Borshuset, Stockholm, Thụy Điển, ngày 9/10/2025. Ảnh: TT News Agency
