Tỷ phú doanh nhân và nhà đầu tư Mark Cuban cho rằng ngành y tế Mỹ đang bị hỏng, và ông không ngần ngại chỉ trích thẳng thắn.
Cuban chia sẻ trong tập mới nhất của podcast Equity: “Khi bạn đi khám bác sĩ và được kê đơn thuốc… bạn hoàn toàn không biết chi phí sẽ là bao nhiêu. Bạn cũng không biết liệu mình có đủ khả năng chi trả hay không.”
Nguyên nhân gốc rễ, theo Cuban, là giá thuốc hiện nay phần lớn do các công ty quản lý quyền lợi dược phẩm (các công ty trung gian quản lý giá thuốc kê đơn – PBMs) quyết định. Ông nói rằng giá thuốc được thiết kế để thiếu minh bạch.
Đó cũng chính là lý do Cuban ra mắt Cost Plus Drugs vào năm 2022 — nhằm “vén màn” cơ chế định giá thuốc, hạ chi phí cho người tiêu dùng, và phá vỡ ngành dược truyền thống.
“Họ định giá theo thị trường; chúng tôi định giá dựa trên chi phí,” ông nói.
Sự khác biệt thật sự gây sốc. Ví dụ, một loại thuốc hóa trị gốc có thể tốn hàng ngàn đô la ở hiệu thuốc, trong khi tại Cost Plus Drugs chỉ khoảng “21 USD,” Cuban cho biết.
Mô hình của Cuban hoàn toàn khác cách định giá thuốc truyền thống ở Mỹ. Như tên gọi, Cost Plus Drugs bán thuốc trực tiếp cho người tiêu dùng với giá minh bạch — chi phí từ nhà sản xuất, cộng 15% lợi nhuận, thêm 5 USD phí nhà thuốc và phí vận chuyển. “Và chúng tôi còn đang bổ sung dịch vụ nhận thuốc tại nhà thuốc địa phương,” Cuban bổ sung.
Để hiểu vì sao mô hình này gây xáo trộn, cần biết tại sao giá thuốc ở Mỹ lại cao. Ngành dược biện minh rằng nếu không có lợi nhuận cao, họ không thể đầu tư hàng tỷ đô để phát triển thuốc mới.
Nhưng các nhà phê bình cho rằng giá bị thổi phồng nhằm tối đa hóa lợi nhuận chứ không phản ánh chi phí R&D. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy doanh thu từ 20 loại thuốc bán chạy nhất đã đủ để hoàn vốn R&D, thậm chí còn dư hàng tỷ USD.
Cuban cũng chỉ ra một nguyên nhân khác khiến giá thuốc leo thang: tình trạng khan hiếm nhân tạo. “Tin hay không thì tùy, nhưng ngay trong thời đại này, vẫn có những loại thuốc như thuốc ung thư nhi, Pitocin, nước muối vô trùng và một danh sách dài những cái tên khó đọc khác bị thiếu hụt… vì các nhà sản xuất cố tình để khan hiếm, nhờ đó họ nâng giá,” ông nói.
Giải pháp của ông? Xây nhà máy riêng. Cuban hiện có một cơ sở sản xuất ở Dallas “hoạt động hoàn toàn bằng robot.”
“Chúng tôi tạo ra một nhà máy có thể xoay vòng sản xuất một loại thuốc mới trong bốn giờ và vận chuyển đến bệnh viện,” ông chia sẻ. “Và chúng tôi đang bắt đầu xử lý các tình trạng thiếu hụt này.”
Trong khi vận chuyển thuốc trực tiếp cho bệnh nhân lợi nhuận rất thấp, thì sản xuất thuốc lại sinh lời nhiều hơn, giúp công ty tiến tới bền vững tài chính và đồng thời thách thức chuỗi cung ứng dược phẩm.
Chiến lược của Cuban không chỉ là bán thuốc rẻ hơn — ông khẳng định rằng mình từ chối tuân theo luật chơi cũ. “Ai cũng bảo… anh không thể đấu với những gã khổng lồ như công ty bảo hiểm hay PBMs đâu. Nhưng tôi nghĩ: ‘Tôi sẽ không hợp tác với họ. Tôi sẽ không làm theo cách họ muốn, vì như vậy không có lợi cho bệnh nhân,’” ông nói.
Ngay cả Amazon, theo Cuban, cũng mắc kẹt trong cái bẫy này. Gã khổng lồ công nghệ đã bắt tay với PBMs thông qua Amazon Pharmacy, nhưng điều đó khiến Amazon vẫn bị lệ thuộc.
Lời khuyên của ông dành cho các startup muốn hạ bệ các ông lớn?
“Đừng phụ thuộc vào họ,” ông nói. “Nếu tôi 25 tuổi và bắt đầu công việc này, có lẽ tôi sẽ chọn hợp tác với PBMs vì đó là nơi có tiền. Toàn bộ hệ thống y tế thực chất chỉ là một cuộc ăn chênh lệch: Làm sao tôi có thể lấy một phần nhỏ trong thị trường 5.000 tỷ USD này thông qua công nghệ, định giá hay bất cứ cách nào?”
“Khi tôi mới bắt đầu, có người bảo tôi: ‘Khi chạy cùng bầy voi, chỉ có nhanh hoặc chết,’” Cuban nhớ lại. “Bạn phải nhanh, nếu không bạn sẽ chết. Phải gọn gàng, linh hoạt, luôn biết thích ứng, thay đổi chiến thuật và tìm cách làm tốt hơn.”
Tỷ phú doanh nhân và nhà đầu tư Mark Cuban. Ảnh: TechCrunch
