Nvidia và AMD đã đồng ý trích 15% doanh thu từ việc bán chip ở Trung Quốc để nộp cho chính phủ Mỹ, trong một thỏa thuận bất thường với chính quyền Trump nhằm đổi lấy giấy phép xuất khẩu bán dẫn.
Theo những người am hiểu vấn đề, bao gồm một quan chức Mỹ, hai hãng sản xuất chip này chấp nhận điều khoản tài chính này như một điều kiện để được cấp giấy phép xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, vốn đã được thông qua vào tuần trước.
Quan chức Mỹ cho biết Nvidia sẽ chia sẻ 15% doanh thu từ chip H20 bán tại Trung Quốc, còn AMD cũng sẽ trích cùng tỷ lệ này từ doanh thu chip MI308. Hai nguồn tin thân cận tiết lộ rằng chính quyền Trump vẫn chưa quyết định cách sử dụng khoản tiền này.
Bộ Thương mại Mỹ đã bắt đầu cấp giấy phép xuất khẩu H20 vào ngày thứ Sáu, hai ngày sau khi Giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang gặp Tổng thống Donald Trump. Vị quan chức Mỹ này cũng cho biết chính quyền đã bắt đầu cấp giấy phép cho loại chip xuất sang Trung Quốc của AMD.
Thỏa thuận “có đi có lại” (quid pro quo) này chưa từng có tiền lệ. Theo các chuyên gia kiểm soát xuất khẩu, chưa từng có công ty Mỹ nào đồng ý chia một phần doanh thu để được cấp giấy phép xuất khẩu. Tuy nhiên, thỏa thuận này phù hợp với cách tiếp cận thường thấy dưới thời chính quyền Trump, khi tổng thống yêu cầu các công ty thực hiện một số biện pháp — chẳng hạn như đầu tư trong nước — để tránh bị áp thuế, đồng thời tạo thêm việc làm và nguồn thu cho nước Mỹ.
Nvidia không phủ nhận việc đã chấp nhận thỏa thuận này, tuyên bố: “Chúng tôi tuân thủ các quy định mà chính phủ Mỹ đặt ra cho hoạt động của mình tại các thị trường toàn cầu.”
AMD cũng không phủ nhận, mà chỉ cho biết: “Các đơn xin cấp phép ban đầu của chúng tôi đã được chấp thuận” và “chúng tôi tuân thủ đầy đủ luật và chính sách kiểm soát xuất khẩu của Mỹ trong mọi hoạt động kinh doanh toàn cầu.”
Các nhà phân tích của Bernstein ước tính rằng, dựa trên dự báo của Nvidia trước khi các biện pháp kiểm soát được áp dụng hồi đầu năm nay, hãng sẽ bán khoảng 1,5 triệu chip H20 cho Trung Quốc trong năm 2025, tạo ra doanh thu khoảng 23 tỷ USD.
Thỏa thuận này diễn ra trong bối cảnh chip H20 từng gây tranh cãi. Nvidia đã điều chỉnh H20 cho thị trường Trung Quốc sau khi Tổng thống nhiệm kỳ trước là Joe Biden áp đặt lệnh kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt đối với các loại chip tiên tiến dùng cho trí tuệ nhân tạo.
Vào tháng 4, chính quyền Trump từng thông báo sẽ cấm xuất khẩu H20 sang Trung Quốc. Tuy nhiên, Trump đã đảo ngược quyết định vào tháng 6 sau khi gặp Huang tại Nhà Trắng. Những tuần sau đó, Nvidia tỏ ra lo ngại vì Cục Công nghiệp và An ninh (BIS) — đơn vị thuộc Bộ Thương mại phụ trách kiểm soát xuất khẩu — vẫn chưa cấp bất kỳ giấy phép nào.
Huang đã nêu vấn đề này với Trump vào thứ Tư, và BIS bắt đầu cấp phép vào thứ Sáu.
Thỏa thuận chia sẻ doanh thu từ H20 được công bố khi cả Nvidia và chính quyền Trump đang đối mặt với chỉ trích vì quyết định bán chip này cho Trung Quốc. Các chuyên gia an ninh Mỹ cho rằng H20 sẽ giúp quân đội Trung Quốc và làm suy yếu sức mạnh AI của Mỹ.
“Bắc Kinh hẳn đang hả hê khi thấy Washington biến giấy phép xuất khẩu thành nguồn thu,” Liza Tobin — chuyên gia về Trung Quốc từng làm việc tại Hội đồng An ninh Quốc gia trong nhiệm kỳ Trump đầu tiên, hiện thuộc Quỹ Jamestown — nhận xét.
“Tiếp theo sẽ là gì — cho phép Lockheed Martin bán F-35 cho Trung Quốc để lấy 15% hoa hồng chăng?”
Một số quan chức BIS cũng bày tỏ lo ngại về sự đảo ngược này.
Trong một bức thư gửi Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick gần đây, Matt Pottinger — chuyên gia về Trung Quốc, từng là Phó Cố vấn An ninh Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu của Trump — cùng 19 chuyên gia an ninh khác đã kêu gọi Mỹ không cấp phép H20.
Họ cho rằng H20 là “chất xúc tác mạnh mẽ” cho năng lực AI tiên tiến của Trung Quốc và cuối cùng sẽ được quân đội nước này sử dụng. Nvidia phản bác, gọi đây là nhận định “sai lầm” và phủ nhận khả năng Trung Quốc có thể dùng H20 cho mục đích quân sự.
Hôm thứ Bảy, Nvidia cho biết: “Mặc dù chúng tôi chưa xuất H20 sang Trung Quốc trong nhiều tháng qua, chúng tôi hy vọng các quy định kiểm soát xuất khẩu sẽ cho phép Mỹ cạnh tranh ở Trung Quốc và toàn cầu. Nước Mỹ không thể lặp lại thất bại với 5G và đánh mất vị thế lãnh đạo viễn thông. Công nghệ AI của Mỹ có thể trở thành tiêu chuẩn toàn cầu nếu chúng ta tăng tốc.”
Cuộc tranh luận tại Washington về chính sách kiểm soát xuất khẩu chip diễn ra khi Mỹ và Trung Quốc đang tiến hành các cuộc đàm phán thương mại, mà Trump hy vọng sẽ mở đường cho hội nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Financial Times trước đó đưa tin Bộ Thương mại Mỹ đã được chỉ đạo tạm ngưng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với Trung Quốc nhằm tránh làm Bắc Kinh phật lòng.
Lo ngại Trump có thể nới lỏng kiểm soát để lấy lòng Trung Quốc cũng gia tăng, khi Bắc Kinh đang thúc ép Mỹ giảm hạn chế đối với chip bộ nhớ băng thông cao (HBM) — thành phần then chốt để sản xuất chip AI tiên tiến.
Logo của Nvidia được nhìn thấy tại triển lãm máy tính thường niên Computex ở Đài Bắc, ngày 30 tháng 5 năm 2017. Ảnh: Reuters
