SpaceX đã phóng một phi hành đoàn lên Trạm Vũ trụ Quốc tế để tiếp quản công việc từ Suni Williams và Butch Wilmore của NASA, cho phép hai phi hành gia này trở về Trái Đất sau chuyến đi dự kiến kéo dài vài ngày nhưng đã trở thành hành trình chín tháng đầy yếu tố chính trị.
Sứ mệnh Crew-10, một phần trong chương trình luân chuyển nhân sự định kỳ do NASA và SpaceX phối hợp thực hiện, đã cất cánh lúc 7:03 tối giờ miền Đông (ET) thứ Sáu (tức 7:03 sáng thứ Bảy giờ Việt Nam) từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Florida.
Một khoang Dragon của SpaceX, được phóng lên nhờ tên lửa Falcon 9 của công ty, đã đưa bốn phi hành gia của Crew-10 — Anne McClain và Nichole Ayers của NASA, Takuya Onishi thuộc Cơ quan Thám hiểm Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA), và nhà du hành vũ trụ Kirill Peskov của Roscosmos — vào quỹ đạo.
Bốn thành viên phi hành đoàn dự kiến sẽ kết nối với trạm vũ trụ vào khoảng 11:30 tối thứ Bảy giờ miền Đông, tức 11:30 sáng Chủ Nhật giờ Việt Nam. Họ sẽ có vài ngày để thực hiện quá trình “bàn giao” nhiệm vụ với Williams, Wilmore và các đồng nghiệp thuộc Crew-9, bao gồm Nick Hague của NASA và Aleksandr Gorbunov của Roscosmos.
Khoang Crew-9 Dragon đã kết nối với trạm vũ trụ từ tháng 9. Nếu mọi việc diễn ra theo kế hoạch, Williams, Wilmore, Hague và Gorbunov sẽ lên tàu Crew-9 và trở về Trái Đất vào ngày 19 tháng 3.
NASA ban đầu dự kiến Williams, Wilmore và các phi hành gia khác của Crew-9 sẽ trở về sớm nhất là vào Chủ Nhật. Tuy nhiên, thời gian rời đi của họ phụ thuộc vào việc phi hành đoàn thay thế có đến nơi an toàn hay không — và SpaceX đã phải hủy kế hoạch phóng Crew-10 vào hôm 12-3 do sự cố với hệ thống mặt đất của bệ phóng. SpaceX sau đó quyết định đổi khoang Dragon sử dụng cho Crew-10 nhằm đẩy nhanh quá trình đưa Williams và Wilmore về nhà.
Các lần phóng thường bị hủy do vấn đề kỹ thuật, nhưng sự chậm trễ nhỏ trong việc đưa Crew-10 lên quỹ đạo đã làm dấy lên các cuộc thảo luận về việc Williams và Wilmore bị “mắc kẹt” trong không gian — một cách diễn đạt mà hai phi hành gia đã bác bỏ.
“Ngay từ đầu, mọi người đã nói rằng chúng tôi bị mắc kẹt, bị bỏ rơi, bị giữ lại — tôi hiểu điều đó, cả hai chúng tôi đều hiểu,” Wilmore nói với CNN vào tháng 2. “Hãy giúp chúng tôi thay đổi cách nhìn nhận này, hãy chuyển nó thành: sẵn sàng và tận tâm bất chấp những gì mọi người đang nghe thấy. Đó là điều chúng tôi mong muốn.”
Sau khi hoàn tất bàn giao nhiệm vụ cho Crew-10, các phi hành gia Crew-9 có thể lên tàu và rời khỏi trạm — đánh dấu chặng cuối cùng trong hành trình đầy thách thức của Williams và Wilmore.
Trong khi thời gian họ ở lại vũ trụ ngày càng trở thành vấn đề chính trị, với việc CEO của SpaceX Elon Musk và cựu Tổng thống Donald Trump cáo buộc chính quyền Biden đã bỏ rơi họ ngoài không gian, Williams và Wilmore thực tế đã biết từ mùa hè năm ngoái rằng họ sẽ trở về cùng Crew-9 như một phần của chương trình luân chuyển phi hành đoàn định kỳ.
Quyền giám đốc NASA Janet Petro cho biết trong buổi phát sóng trực tiếp hôm thứ Sáu rằng bà đã nói chuyện với Williams, Wilmore và các đồng đội của họ vào tuần trước. Bà cho rằng bốn phi hành gia có thể có những cảm xúc lẫn lộn.
“Mỗi khi được bay vào không gian — điều mà tất cả các phi hành gia đều mong muốn — bạn sẽ không bao giờ biết liệu đó có phải là lần cuối cùng của mình hay không, vì có thể bạn sẽ không được chọn cho một sứ mệnh khác,” Petro nói. “Vì vậy, tôi đoán họ sẽ có cảm giác luyến tiếc khi rời đồng đội trên trạm vũ trụ. Tôi chắc chắn rằng họ mong được trở về nhà, chạm chân xuống mặt đất và dành thời gian bên gia đình — nhưng tôi tin rằng họ cũng đã tận hưởng khoảng thời gian trên vũ trụ.”
Phản ứng của Williams và Wilmore
Về phần mình, Williams và Wilmore đã nhiều lần khẳng định họ thích thú với thời gian ở trong không gian.
“Đây là nơi tôi cảm thấy hạnh phúc,” Williams nói vào tháng 9. “Tôi thích ở trên này. Rất vui. Mỗi ngày làm một công việc nào đó, bạn có thể làm nó khi lộn ngược. Bạn có thể làm nó theo chiều ngang, nên có thêm góc nhìn khác biệt.”
Bà Suni Williams, 58 tuổi, và ông Butch Wilmore, 61 tuổi, vẫn giữ thái độ lạc quan trước tình huống đặc biệt của mình. Trong một cuộc họp báo từ ISS vào tháng 9, họ cho biết mình đã được huấn luyện để “luôn sẵn sàng cho những điều bất ngờ”, theo BBC.
“Đây là nơi tôi cảm thấy hạnh phúc,” bà Williams chia sẻ vào thời điểm đó, nhưng cũng thừa nhận rằng bà nhớ gia đình và hai chú chó của mình.
Ông Wilmore cho biết các vấn đề của tàu vũ trụ Starliner mà họ đi lên đã khiến họ không “cảm thấy an toàn” để quay về bằng con tàu đó.
Tuy nhiên, ông nói rằng 90% quá trình huấn luyện của họ là để “chuẩn bị cho những điều không lường trước”.
“Chúng tôi sẽ ở đây tám tháng, chín tháng hay thậm chí mười tháng nếu cần thiết,” ông nói.
Bà Williams chia sẻ rằng việc sống trong không gian khiến bà suy nghĩ nhiều hơn về Trái Đất.
“Nó mở ra một góc nhìn khác,” bà giải thích. “Chúng ta chỉ có một hành tinh duy nhất và chúng ta cần phải chăm sóc nó.”
Mặc dù Williams và Wilmore đã cố gắng giảm bớt lo ngại về chuyến hành trình kéo dài của mình, Williams thừa nhận rằng điều này gây ảnh hưởng đến tinh thần của những người thân ở quê nhà.
“Phần khó nhất là những người ở dưới mặt đất không biết chính xác khi nào chúng tôi sẽ trở về,” bà nói. “Tất cả sự bất định đó có lẽ là điều khó khăn nhất.”
Ngoài ra, Williams cũng tiết lộ rằng bà đã quên mất cảm giác đi bộ là như thế nào. “Tôi đã ở đây đủ lâu nên phải cố nhớ lại cảm giác đi bộ,” nữ phi hành gia quê Massachusetts chia sẻ với các sinh viên.
“Tôi chưa từng đi bộ. Tôi chưa từng ngồi xuống. Tôi chưa từng nằm xuống. Không cần phải làm vậy. Bạn chỉ cần nhắm mắt và trôi nổi ngay tại chỗ,” Williams nói về môi trường không trọng lực, theo tin CBS.
Cả hai cũng tìm cách bác bỏ cáo buộc rằng chính quyền Biden đã bỏ rơi họ.
Dù thừa nhận có những phần khó khăn trong sứ mệnh, Williams và Wilmore nhiều lần khẳng định họ đã được chuẩn bị kỹ lưỡng để kéo dài thời gian lưu trú trong không gian và không bị bỏ lại.
“Chúng tôi có đầy đủ quần áo. Chúng tôi được ăn uống đầy đủ,” Wilmore nói vào tháng 1.
Williams bổ sung: “Chúng tôi có một đội ngũ tuyệt vời — không, không cảm thấy như bị bỏ rơi.”
“Cuối cùng, chúng tôi muốn về nhà,” cô nói thêm, “vì đã xa gia đình một thời gian, nhưng chúng tôi vẫn còn nhiều việc phải làm khi ở đây.”
Tuy nhiên, Wilmore đã làm dấy lên suy đoán về tuyên bố của Musk liên quan đến đề nghị đưa họ về sớm trong một cuộc họp báo ngày 4 tháng 3 từ Trạm Vũ trụ Quốc tế.
“Tôi chỉ có thể nói rằng những gì ông Musk nói là hoàn toàn chính xác,” Wilmore nói.
Tuy nhiên, anh bổ sung: “Chúng tôi không có thông tin gì về (một thỏa thuận mà SpaceX có thể đã đề xuất), hoàn toàn không. Điều gì đã được đề nghị, không được đề nghị, đề nghị với ai, quá trình đó diễn ra thế nào — đó là thông tin mà chúng tôi đơn giản là không có.”
Từ Starliner đến Crew Dragon
Williams và Wilmore bắt đầu chuyến đi lên Trạm Vũ trụ Quốc tế vào tháng 6 khi họ điều khiển chuyến bay thử nghiệm có phi hành đoàn đầu tiên của khoang Starliner do Boeing chế tạo. Tuy nhiên, nhiều sự cố đã xảy ra trên đường đến trạm, bao gồm các vấn đề về động cơ đẩy và rò rỉ khí heli. Những thách thức đó khiến NASA quyết định kéo dài thời gian ở lại của Williams và Wilmore để các nhóm kỹ thuật đánh giá tình hình.
Cuối cùng, NASA xác định vào mùa hè năm ngoái rằng việc đưa Williams và Wilmore trở về trên tàu Boeing là quá rủi ro. Cơ quan này thông báo vào tháng 8 rằng họ sẽ bổ sung Williams và Wilmore vào nhóm phi hành đoàn chính thức của trạm vũ trụ — khiến họ trở thành một phần trong lịch trình luân chuyển nhân sự định kỳ và được sắp xếp trở về cùng Crew-9 của SpaceX.
Các quan chức NASA đã đưa ra quyết định đó thay vì triển khai một sứ mệnh riêng biệt ngoài lịch trình thường lệ của trạm vũ trụ, điều có thể tiêu tốn hàng triệu đô la.
Steve Stich, giám đốc chương trình phi hành đoàn thương mại của NASA, nói với các phóng viên vào tháng 8 rằng “không có lý do gì để thúc đẩy một chuyến bay của SpaceX nhằm đưa Butch và Suni trở về sớm hơn.” Ông nhấn mạnh rằng NASA “chưa bao giờ cân nhắc phương án đó” — ám chỉ đến ý tưởng tổ chức một chuyến bay riêng của SpaceX để đón Williams và Wilmore, thay vì đưa họ về trên chuyến bay theo lịch trình sẵn có.
Tuy nhiên, trong những bài đăng gần đây trên X, Musk tuyên bố rằng SpaceX hoàn toàn có thể đưa Williams và Wilmore về nhà từ nhiều tháng trước, nhưng đề xuất này đã bị từ chối vì “lý do chính trị.”
Một cựu quan chức cấp cao của NASA nói với CNN rằng SpaceX chưa bao giờ liên hệ với ban lãnh đạo cơ quan này về đề xuất đó — và ngay cả khi có, NASA cũng khó có thể cân nhắc phương án đó.
Nếu Musk đã đưa đề nghị đó cho ai đó ngoài ban lãnh đạo NASA, nguồn tin lưu ý: “Chắc chắn họ sẽ đáp lại và nói, ‘Điều đó sẽ tốn hàng trăm triệu USD mà chúng tôi không có để mua một khoang Dragon và tên lửa Falcon 9 mới.’”
Musk sau đó nói rằng đề nghị này không được đưa ra với NASA mà trực tiếp gửi đến Nhà Trắng của Biden, nơi “từ chối cho phép.”
Không rõ tại sao một thỏa thuận như vậy lại được thảo luận với Nhà Trắng, vốn thường không can dự vào việc phân bổ phi hành đoàn của NASA hoặc các vấn đề nhân sự của trạm vũ trụ.
Một cựu nhân viên Nhà Trắng đã không phản hồi yêu cầu bình luận.
Khi được hỏi về vấn đề này vào thứ Sáu, Sarah Walker, giám đốc quản lý sứ mệnh Dragon của SpaceX, cho biết bà không tham gia vào các cuộc thảo luận mà Musk đề cập.
“Tôi biết ơn các nhà lãnh đạo quốc gia trong lĩnh vực chính trị và chính sách. Lĩnh vực của tôi là kỹ thuật,” Walker nói. “Điều tôi biết từ gần 15 năm làm việc với đội ngũ này, với chương trình phi hành đoàn thương mại và ISS, là NASA luôn xem xét nhiều phương án — mọi phương án có thể cho bất kỳ nhiệm vụ nào họ thực hiện — và nhiều phương án dự phòng khi có tình huống bất ngờ xảy ra.”
Tên lửa SpaceX Falcon 9 cùng khoang Crew Dragon Endurance thực hiện sứ mệnh Crew-10 cất cánh từ Tổ hợp Phóng 39A tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy của NASA ở Florida vào thứ Sáu.
Ảnh: AFP
Các phi hành gia Butch Wilmore (trái) và Suni Williams vẫy tay chào đám đông trước khi phóng tàu Boeing Starliner tại Cape Canaveral, Florida, vào ngày 5 tháng 6 năm 2024. Ảnh: Getty Images
