Các giám đốc điều hành trong ngành phóng vũ trụ Hoa Kỳ cảnh báo rằng các cơ sở phóng chính của quốc gia này có thể sớm quá tải, không thể đáp ứng làn sóng phóng tên lửa dự kiến, có nguy cơ cản trở khả năng cạnh tranh của Mỹ trong lĩnh vực vũ trụ thương mại.
“Tôi không nghĩ mọi người nhận ra sẽ có bao nhiêu tên lửa được phóng trong vòng năm đến tám năm tới,” Dave Limp, CEO của công ty vũ trụ Blue Origin do Jeff Bezos sáng lập, phát biểu ngày 3-3 tại Hội nghị Warfare của Hiệp hội Không quân & Vũ trụ ở Aurora, Colorado.
Quan điểm của Limp được các giám đốc điều hành từ SpaceX và United Launch Alliance (ULA) đồng tình trong một cuộc thảo luận trong khuôn khổ hội nghị, nơi cả ba đều nhất trí rằng ngành công nghiệp này phải chuẩn bị để đối mặt với một tương lai khi mỗi ngày có nhiều vụ phóng—một tốc độ vượt xa năng lực của các bãi phóng do chính phủ quản lý tại Cape Canaveral, Florida, và Căn cứ Lực lượng Không gian Vandenberg, California.
Nhiều vụ phóng mỗi ngày
Blue Origin, với tên lửa Blue Glenn mới chỉ phóng một lần và đang chuẩn bị cho chuyến bay thứ hai, đang đối mặt với một chặng đường phát triển đầy thử thách. Tuy nhiên, Limp lạc quan về triển vọng của công ty. “Chúng tôi sẽ phóng rất nhiều, thu hồi tầng đẩy, và tiếp tục quy trình đó,” ông nói, thừa nhận rằng Blue Origin đang theo đuổi mô hình vận hành thành công của SpaceX do Elon Musk dẫn dắt.
Với hợp đồng phóng vệ tinh cho chòm sao băng thông rộng Project Kuiper của Amazon—một dự án cạnh tranh với dịch vụ Starlink của SpaceX—Limp dự đoán nhu cầu phóng sẽ tăng mạnh trên toàn ngành.
“Sẽ có thêm nhiều chòm sao vệ tinh khổng lồ. Chính phủ sẽ cần nhiều hơn. Các chương trình vũ trụ dân sự cũng sẽ cần nhiều hơn,” Limp nói. “Tôi hình dung một tương lai không xa, khi có nhiều vụ phóng diễn ra mỗi ngày, nhưng tôi nghĩ chúng ta chưa tính đến cơ sở hạ tầng. Chúng ta chưa lên kế hoạch cho viễn cảnh đó.”
Limp cũng bày tỏ lo ngại về tính cạnh tranh: “Trung Quốc sẽ phóng tên lửa với tần suất đó. Tin tôi đi. Tôi đã cạnh tranh với Trung Quốc từ lâu. Họ sẽ tìm ra cách, và chúng ta phải đi trước một bước.”
Các điểm nghẽn hiện tại
Jon Edwards, Phó chủ tịch phụ trách các phương tiện phóng Falcon của SpaceX, chỉ ra rằng ngay cả tại Cape Canaveral—cảng vũ trụ bận rộn nhất Hoa Kỳ—các quy định hiện tại không cho phép các nhà cung cấp khác nhau phóng đồng thời.
“Chúng tôi không muốn làm gián đoạn các công ty khác khi tiến hành một vụ phóng, và ngược lại,” Edwards giải thích. “Vì vậy, thách thức lớn nhất sẽ là số lượng hoạt động và khả năng quản lý tần suất phóng đó với cơ sở hạ tầng hiện tại.”
Edwards đề xuất rằng các bãi phóng liên bang nên tiến hành các cuộc diễn tập mô phỏng nhiều vụ phóng mỗi ngày để xác định các điểm nghẽn, tương tự như cách SpaceX từng làm nội bộ. Khoảng 5–6 năm trước, khi SpaceX chỉ phóng chưa đến 20 tên lửa mỗi năm, Musk đã yêu cầu công ty xác định những gì cần thiết để đạt 100 lần phóng mỗi năm.
“Chúng tôi thực sự nghiêm túc với việc này, xem xét tất cả các điểm nghẽn và thách thức liên quan, và cuối cùng, chúng tôi đã đạt được điều đó,” Edwards nói. SpaceX đã hoàn thành 134 lần phóng Falcon trong năm 2024, vượt xa các đối thủ và gây áp lực lên cơ sở hạ tầng phóng.
“Các bãi phóng liên bang cũng cần phải trải qua bài tập tương tự và thực hiện các thay đổi, nếu không chúng ta sẽ tiếp tục cản trở lẫn nhau,” Edwards nhấn mạnh. “Mỹ sẽ không thể khai thác hết tiềm năng của mình nếu vấn đề này vẫn tồn tại sau 5 năm nữa.”
Những thay đổi pháp lý gần đây
Một số tiến triển đã bắt đầu. Quốc hội Hoa Kỳ gần đây đã thông qua các thay đổi cho phép các công ty phóng vũ trụ chi trả cho việc nâng cấp cơ sở hạ tầng tại các bãi phóng chính. Lực lượng Không gian Hoa Kỳ cũng nhận được quyền thu thêm phí từ các nhà cung cấp dịch vụ phóng thương mại sử dụng các cảng vũ trụ quân sự để tài trợ cho các nỗ lực hiện đại hóa.
Ngân sách liên bang năm 2024 phân bổ 1,3 tỷ USD cho Lực lượng Không gian để nâng cấp cơ sở hạ tầng tại Cape Canaveral và Vandenberg trong 5 năm tới. Ngoài ra, Lực lượng Không gian đang nỗ lực sửa đổi các chính sách hiện cấm họ chấp nhận đóng góp bằng hiện vật từ các công ty thương mại—một thay đổi sẽ giúp họ áp dụng mô hình tương tự như các cảng biển.
Tory Bruno, Chủ tịch kiêm CEO của United Launch Alliance, hoan nghênh những cải cách mới nhưng kêu gọi đối thoại nhiều hơn giữa chính phủ và các nhà khai thác về phân bổ ngân sách.
“Chúng tôi đang trả phí, và điều đó là hợp lý. Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều đồng ý rằng mình nên đóng góp vào cơ sở hạ tầng chung mà chúng ta sử dụng,” Bruno nói. “Nhưng tôi muốn đề xuất rằng, vì chúng tôi đang đóng góp, chúng tôi cũng nên có tiếng nói chính thức trong việc đề xuất cách sử dụng số tiền đó.”
Bruno đề xuất thành lập “một hội đồng chung giữa chính phủ và các bên sử dụng để giám sát và linh hoạt ưu tiên các khoản đầu tư hàng năm theo nhu cầu thay đổi.”
Edwards đồng tình với đề xuất của Bruno, nhấn mạnh rằng các khoản đầu tư nên “tập trung vào những điểm nghẽn, những yếu tố đang hạn chế tốc độ phóng tổng thể tại bất kỳ khu vực phóng liên bang nào.” Về vấn đề phí, Edwards bổ sung: “Chúng ta chỉ cần đảm bảo rằng nó công bằng. Có lẽ hội đồng này có thể tranh luận về điều đó để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và rõ ràng.”
Tuy nhiên, Limp bày tỏ lo ngại rằng việc thành lập một hội đồng giám sát mới có thể làm trì hoãn tiến trình. “Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều sẵn sàng đầu tư ngay từ đầu, nhưng tôi lo rằng bộ máy hành chính có thể làm chậm tiến độ, khiến chúng ta dành nhiều thời gian tranh luận về cách sử dụng ngân sách hơn là thực sự triển khai.”
Các địa điểm phóng ở Mỹ vẫn là lý tưởng
Dù hệ thống phóng của Mỹ có thể sắp quá tải, các lãnh đạo ngành không có ý định mở rộng hoạt động ra nước ngoài do những thách thức về hậu cần và lợi thế độc nhất của các cơ sở hiện có. Cape Canaveral và Vandenberg nằm ven biển, cho phép tên lửa phóng qua đại dương để giảm thiểu rủi ro đối với khu vực dân cư. Cape Canaveral ở vĩ độ 28 độ Bắc tận dụng được lực quay của Trái Đất khi phóng về hướng Đông, còn Vandenberg lại tối ưu cho các quỹ đạo cực và đồng bộ Mặt Trời.
“Không có nhiều địa điểm đáp ứng được tất cả những yêu cầu này,” Limp nhận định, đồng thời chỉ ra rằng việc vận chuyển các tên lửa ngày càng lớn sẽ gây khó khăn khi thay đổi địa điểm.
Edwards chia sẻ kinh nghiệm của SpaceX khi hoạt động tại nước ngoài, dẫn chứng vụ hạ cánh của một tầng đẩy tên lửa Falcon 9 tại Bahamas sau khi phóng vệ tinh Starlink. “Chúng tôi nghĩ đây sẽ là một quy trình khá đơn giản, thế mà phải mất ba năm rưỡi để hoàn thành,” ông tiết lộ. “Chúng tôi đã hạ cánh một tầng đẩy tên lửa ở Bahamas, và mọi thứ diễn ra tốt đẹp. Nhưng có rất nhiều thủ tục phức tạp, quy định rườm rà mà bạn phải vượt qua.”
Edwards cũng nhắc lại những thách thức hậu cần trong giai đoạn đầu của SpaceX khi họ phóng các tên lửa Falcon 1 từ Kwajalein ở quần đảo Marshall từ năm 2006 đến 2009.
“Sự chi phối của cơ học quỹ đạo quyết định nơi bạn có thể phóng,” Bruno bổ sung. “Sẽ đến lúc một số địa điểm khác trở nên hấp dẫn hơn, nhưng chưa phải bây giờ. Hiện tại, đầu tư vào việc cải thiện các cơ sở hiện có vẫn là lựa chọn hợp lý nhất.”
Các bãi phóng trên biển
Dù các địa điểm phóng ở nước ngoài chưa hấp dẫn vào lúc này, nhưng theo các lãnh đạo ngành, các bãi phóng trên biển có thể trở thành lựa chọn khả thi khi các cơ sở trên đất liền đạt đến giới hạn công suất.
Ý tưởng này đã được tiên phong từ thập niên 1990 bởi công ty Sea Launch, cung cấp dịch vụ phóng từ một bệ nổi di động trên biển xích đạo. Dù Sea Launch đã ngừng hoạt động vào năm 2014 do vấn đề kỹ thuật và nhu cầu không đủ cao, xu hướng phóng từ biển đang quay trở lại trong những năm gần đây.
Trung Quốc đã thực hiện hơn một chục vụ phóng từ các nền tảng trên đại dương trong thời gian qua. Ở Mỹ, công ty The Spaceport Company đã mua lại một tàu hải quân cũ để phục vụ các nhiệm vụ phóng cận quỹ đạo và thử nghiệm tên lửa. Trong khi đó, Rocket Lab cũng vừa công bố kế hoạch sử dụng một bãi đáp trên biển để thu hồi các tên lửa Neutron của mình sau khi phóng.
Bruno nhận định rằng với những hạn chế đang gia tăng tại các bãi phóng hiện tại, “một cơ sở trên biển sẽ giúp giải quyết phần nào vấn đề. Chúng ta có thể tự do chọn địa điểm phóng.” Ông cho rằng Sea Launch trước đây đã “đi trước thời đại một chút. Nhưng tôi nghĩ bây giờ là thời điểm phù hợp.”
Edwards bổ sung rằng một yếu tố khác thúc đẩy sự quan tâm đến phóng từ biển là “các tên lửa ngày càng lớn hơn và ồn hơn.” Tiếng nổ siêu thanh từ các tên lửa hạ cánh trở lại bệ phóng có thể trở thành vấn đề khi tần suất phóng tăng cao.
“Tôi nghĩ tiếng ồn sẽ trở thành một vấn đề lớn hơn trong 5 đến 10 năm tới,” Edwards nói. “Và việc có thể phóng từ một địa điểm cách xa 20 dặm hay hơn nữa sẽ là một giải pháp lý tưởng.” Ông gợi ý rằng phóng từ biển có thể khả thi nếu sử dụng các tàu hoặc giàn khoan đủ lớn, hoặc thậm chí “các hòn đảo có thể trở thành lựa chọn cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng lâu dài.”
Một tên lửa của SpaceX phóng từ cảng vũ trụ Cape Canaveral của Hoa Kỳ. Ảnh: SpaceX
