Trong khi Hoa Kỳ đã trở thành quốc gia đầu tiên cấm hoàn toàn TikTok, nhiều quốc gia khác cũng lo ngại về mối liên hệ của nền tảng này với Trung Quốc. Và trong thực tế, hàng chục nước, vùng lãnh thổ và các định chế quốc tế đã cấm TikTok một phần hoặc triệt để do những mối quan ngại về an ninh do công ty mẹ của TikTok là ByteDance có mối liên hệ mật thiết với chính phủ Trung Quốc.
Vì sao TikTok bị chỉ trích?
TikTok bác bỏ cáo buộc rằng họ thu thập dữ liệu người dùng nhiều hơn các công ty mạng xã hội khác và gọi các lệnh cấm là “thông tin sai lệch cơ bản,” cho rằng các quyết định này được đưa ra mà “không có sự cân nhắc (no deliberation) hay bằng chứng.”
TikTok thuộc sở hữu của công ty công nghệ Trung Quốc ByteDance, nhưng họ khẳng định rằng mình được vận hành độc lập và không chia sẻ dữ liệu với chính phủ Trung Quốc. Tuy nhiên, nhiều quốc gia vẫn thận trọng về nền tảng này và mối quan hệ của nó với Trung Quốc.
Sau đây là danh sách một số quốc gia đã cấm một phần hoặc toàn bộ hoạt động của TikTok.
1. Albania
Dù Hoa Kỳ đã trở thành quốc gia đầu tiên cấm TikTok hoàn toàn, Albania đã ban hành lệnh cấm kéo dài một năm vào cuối năm 2024.
Việc đóng cửa không dựa trên mối lo ngại an ninh hay liên kết của công ty với chính quyền Trung Quốc, mà xuất phát từ các vấn đề nội địa liên quan đến bạo lực.
Thủ tướng Albania Edi Rama vào tháng 12-2024 tuyên bố rằng mạng xã hội này sẽ bị chặn vào đầu năm 2025, đổ lỗi cho TikTok vì sự gia tăng các vụ bạo lực và bắt nạt giữa thanh niên.
Ông nói tại một buổi họp với người dân tại một tòa thị chính rằng TikTok “sẽ bị chặn hoàn toàn. Sẽ không có TikTok tại Cộng hòa Albania.” Quyết định này đã khiến người dùng tại quốc gia này giận dữ.
2. Úc
Ngày 4-4-2023, Úc cấm TikTok trên tất cả các thiết bị thuộc sở hữu của chính phủ liên bang vì lo ngại an ninh.
Thông báo từ Bộ Tư pháp Úc nêu rõ rằng TikTok gây ra rủi ro về an ninh và quyền riêng tư do “việc thu thập dữ liệu người dùng rộng rãi và khả năng chịu sự chỉ đạo ngoài pháp luật (extrajudicial directions) từ một chính phủ nước ngoài, điều này mâu thuẫn với luật pháp Úc.”
Bộ trưởng Tư pháp Mark Dreyfus cho biết dựa trên lời khuyên từ các cơ quan tình báo và an ninh, lệnh cấm sẽ có hiệu lực “càng sớm càng tốt.”
3. Estonia
Vào cuối tháng 3 năm 2023, Bộ trưởng CNTT và Ngoại thương Estonia sắp mãn nhiệm, Kristjan Järvan, tuyên bố rằng TikTok sẽ bị cấm trên các điện thoại thông minh do nhà nước cấp cho các công chức.
Tuy nhiên, ông nói với báo Eesti Päevaleht rằng: “Nếu một công chức sử dụng điện thoại cá nhân khi làm việc, chúng tôi sẽ không thực sự kiểm tra điều đó.”
Mặc dù cuộc tranh cãi xung quanh cuộc bầu cử tổng thống Romania năm ngoái và lo ngại rằng TikTok bị thao túng để tạo lợi thế cho ứng cử viên cực hữu Călin Georgescu gây ra lo ngại khắp châu Âu, chính phủ Estonia vào tháng 12 đã làm rõ rằng họ không có kế hoạch cấm ứng dụng này.
4. Vương quốc Anh
Ngày 16-3-2023, Oliver Dowden, Bộ trưởng Văn phòng Nội các Vương quốc Anh, thông báo lệnh cấm ngay lập tức TikTok trên các thiết bị chính thức của chính phủ trong bài phát biểu tại Hạ viện.
“Đây là một biện pháp phòng ngừa (a precautionary move). Chúng tôi biết rằng TikTok hiện đã bị hạn chế sử dụng trong chính phủ, nhưng điều này cũng là để đảm bảo an ninh mạng tốt,” ông nói trước các nghị sĩ.
Lệnh cấm dựa trên báo cáo từ Trung tâm An ninh Mạng Quốc gia Vương quốc Anh, nhận định rằng “có thể có rủi ro về cách dữ liệu nhạy cảm của chính phủ được truy cập và sử dụng bởi một số nền tảng nhất định.”
Mặc dù Vương quốc Anh là một trong những quốc gia đầu tiên cấm sử dụng những công nghệ thuộc sở hữu Trung Quốc khác như Huawei, các nhà phê bình đã chỉ trích sự chậm trễ trong việc cấm TikTok so với các đồng minh.
5. Các tổ chức EU
Nghị viện Châu Âu, Ủy ban Châu Âu và Hội đồng EU, ba cơ quan hàng đầu của Liên minh Châu Âu (EU), đều đã cấm TikTok trên các thiết bị của nhân viên, viện dẫn lý do lo ngại về an ninh mạng.
Lệnh cấm của Nghị viện Châu Âu có hiệu lực vào ngày 20-3-2023. Nghị viện cũng “khuyến nghị mạnh mẽ” các nghị sĩ và nhân viên gỡ bỏ ứng dụng này khỏi thiết bị cá nhân của họ.
Cáo buộc về sự can thiệp của Nga trong vòng đầu tiên của cuộc bầu cử tổng thống Romania năm 2024 đã làm phức tạp thêm vấn đề (muddied the waters) liên quan đến tương lai của ứng dụng này. Ủy ban Châu Âu đã chính thức khởi động một cuộc điều tra vào tháng 12-2024 để xem xét khả năng vi phạm Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số của TikTok.
6. Pháp
Vào ngày 24-3-2023, chính phủ Pháp đã cấm cài đặt và sử dụng các ứng dụng “mang tính giải trí” như TikTok, Netflix và Instagram trên điện thoại công vụ (work phones) của 2,5 triệu công chức.
Lệnh cấm, được thông báo thông qua một chỉ thị “ràng buộc,” có hiệu lực ngay lập tức và không áp dụng đối với điện thoại cá nhân của nhân viên nhà nước.
Pháp là quốc gia đầu tiên tăng cường nỗ lực cấm cả các ứng dụng giải trí khác, chẳng hạn như Netflix, trên các thiết bị của chính phủ.
“Những ứng dụng giải trí không đáp ứng được mức độ bảo mật và bảo vệ dữ liệu đủ cao để được sử dụng trên thiết bị của các cơ quan hành chính. Những ứng dụng này có thể tạo ra rủi ro đối với việc bảo vệ dữ liệu của các cơ quan này và nhân viên của họ,” chính phủ Pháp tuyên bố vào thời điểm đó.
Bộ trưởng Công vụ Pháp Stanislas Guerini đã viết trên Twitter rằng biện pháp này nhằm “đảm bảo an ninh mạng” cho các cơ quan và công chức của quốc gia.
Vào tháng 5 năm ngoái, chính phủ Pháp đã áp dụng lệnh cấm tạm thời đối với TikTok tại New Caledonia, một lãnh thổ hải ngoại của Pháp ở Thái Bình Dương, nhằm kiểm soát các cuộc bạo động tại đây.
7. Hà Lan
Bộ Nội vụ Hà Lan đã khuyến cáo không sử dụng tất cả các ứng dụng đến từ “những quốc gia có chương trình tấn công mạng mạnh mẽ nhắm vào Hà Lan hoặc các lợi ích của Hà Lan” trên điện thoại do chính phủ cung cấp vào tháng 3-2023.
Khuyến cáo này không nêu rõ tên TikTok, nhưng được đưa ra sau khi cơ quan tình báo quốc gia AIVD cảnh báo rằng các ứng dụng từ các quốc gia như Trung Quốc, Nga, Triều Tiên và Iran mang “nguy cơ cao về gián điệp.”
“Bộ máy chính phủ trung ương phải có khả năng làm việc một cách an toàn, bao gồm cả trên các thiết bị di động,” Alexandra van Huffelen, Bộ trưởng Kỹ thuật số Hà Lan, tuyên bố vào ngày 21-3-2023.
Cuối cùng, chính phủ muốn tất cả điện thoại công vụ của công chức được thiết lập cấu hình sao cho chỉ các ứng dụng, phần mềm hoặc tính năng đã được phê duyệt trước mới có thể được cài đặt và sử dụng.
8. Na Uy
Vào ngày 23-3-2023, quốc hội Na Uy đã cấm TikTok trên các thiết bị làm việc, sau khi Bộ Tư pháp cảnh báo rằng ứng dụng này không nên được cài đặt trên điện thoại của nhân viên chính phủ.
Bộ trưởng Tư pháp Emilie Enger Mehl tuyên bố rằng “trong các đánh giá rủi ro … các cơ quan tình báo Na Uy đã chỉ ra Nga và Trung Quốc là các yếu tố rủi ro chính đối với lợi ích an ninh của Na Uy.”
Bà cũng nhấn mạnh rằng “họ chỉ ra mạng xã hội là một diễn đàn được các đối tượng tiềm ẩn nguy hiểm và những kẻ muốn thao túng thông tin sai lệch hoặc tin giả ưa chuộng.”
Các công chức được phép sử dụng TikTok nếu cần thiết vì lý do công việc, nhưng chỉ ở trên các thiết bị không kết nối với mạng của chính phủ, theo tuyên bố từ Bộ Tư pháp.
Thủ đô Oslo của Na Uy và thành phố lớn thứ hai, Bergen, cũng khuyến cáo nhân viên làm việc trong các cơ quan thành phố gỡ bỏ TikTok khỏi điện thoại công vụ.
9. Bỉ
Vào ngày 10-3-2023, Bỉ thông báo cấm TikTok trên các thiết bị thuộc sở hữu hoặc do chính phủ liên bang Bỉ chi trả trong ít nhất sáu tháng, viện dẫn lo ngại về an ninh mạng, quyền riêng tư và thông tin sai lệch.
Thủ tướng Alexander de Croo cho biết lệnh cấm dựa trên các cảnh báo từ cơ quan an ninh quốc gia và trung tâm an ninh mạng của Bỉ, cho rằng ứng dụng này có thể thu thập dữ liệu người dùng và điều chỉnh thuật toán để thao túng nội dung và nguồn cấp tin tức.
Đáp lại thông báo của Bỉ, TikTok bày tỏ “thất vọng với lệnh đình chỉ này, vốn dựa trên thông tin sai lệch cơ bản (basic misinformation) về công ty của chúng tôi” và cho biết họ “sẵn sàng gặp gỡ các quan chức để giải quyết bất kỳ lo ngại nào và làm rõ những hiểu lầm”.
10. Đan Mạch
Vào ngày 6-3-2023, Bộ Quốc phòng Đan Mạch thông báo sẽ “cấm sử dụng ứng dụng này trên các thiết bị chính thức” như một biện pháp an ninh mạng.
Trong một tuyên bố, bộ cho biết Trung tâm An ninh mạng của Đan Mạch – thuộc cơ quan tình báo nước ngoài của nước này – đã đánh giá rằng có nguy cơ xảy ra hoạt động gián điệp (risk of espionage).
Bộ cho biết “có những cân nhắc an ninh quan trọng trong bộ quốc phòng, kết hợp với nhu cầu công việc rất hạn chế trong việc sử dụng ứng dụng này” và yêu cầu nhân viên “phải gỡ cài đặt TikTok khỏi điện thoại công vụ và các thiết bị chính thức khác càng sớm càng tốt nếu họ đã cài đặt trước đó”.
11. Canada
Vào ngày 6-11, chính phủ liên bang Canada ra lệnh cho TikTok ngừng hoạt động tại nước này do lo ngại về sự can thiệp từ nước ngoài (foreign interference concerns).
Bộ trưởng Đổi mới François-Philippe Champagne nói với truyền thông nhà nước rằng quyết định đóng cửa hai văn phòng TikTok tại Toronto và Vancouver dựa trên lời khuyên từ các chuyên gia an ninh và tình báo của Canada.
Người dân Canada vẫn có thể truy cập TikTok và tạo nội dung trên đó, nhưng Champagne khuyến cáo rằng họ nên sử dụng ứng dụng này với nhận thức rằng dữ liệu người dùng có thể bị chính phủ Trung Quốc thu thập.
Vào tháng 2, chính phủ đã cấm TikTok trên tất cả các thiết bị do chính phủ cấp, với lý do ứng dụng này gây ra “nguy cơ không thể chấp nhận được” đối với quyền riêng tư và an ninh. Nhân viên cũng bị chặn tải xuống ứng dụng trong tương lai.
Thủ tướng sắp mãn nhiệm Justin Trudeau cho biết vào thời điểm đó rằng có thể sẽ có hoặc không có thêm hành động nào sau đó.
“Tôi nghi ngờ rằng khi chính phủ thực hiện bước đi quan trọng là thông báo cho tất cả nhân viên liên bang rằng họ không được sử dụng TikTok trên điện thoại làm việc, nhiều người dân Canada, từ doanh nghiệp đến cá nhân, sẽ cân nhắc về an ninh dữ liệu của mình và có thể đưa ra quyết định,” Trudeau nói.
“Tôi luôn ủng hộ (a fan of) việc cung cấp thông tin cho người dân Canada để họ đưa ra quyết định phù hợp nhất với mình,” ông nói thêm.
12. New Zealand
New Zealand thông báo TikTok sẽ bị cấm trên điện thoại của các nghị sĩ chính phủ vào cuối tháng 3-2023.
Không giống như các quốc gia khác như Anh, lệnh cấm không ảnh hưởng đến tất cả nhân viên chính phủ và chỉ áp dụng cho khoảng 500 người trong khu phức hợp quốc hội.
Giám đốc Điều hành Dịch vụ Quốc hội Rafael Gonzalez-Montero cho biết các quan chức có thể có sự dàn xếp đặc biệt nếu họ cần TikTok để thực hiện nhiệm vụ dân chủ của mình.
Thủ tướng New Zealand Chris Hipkins cho biết ông không có TikTok trên điện thoại và nói thêm: “Tôi không phải là người sành điệu và hợp thời như vậy (hip and trendy).”
Khi hạn chót ngày 19-1 đối với lệnh cấm ở Mỹ đang đến gần, Bộ trưởng Nội vụ New Zealand Brooke van Velden nhấn mạnh rằng nước này không có kế hoạch cấm nền tảng này.
“Trong khi chúng tôi theo dõi sát sao các diễn biến ở các khu vực pháp lý khác, chính phủ của chúng tôi hiện không có kế hoạch cấm TikTok tại New Zealand,” ông nói với truyền thông địa phương.
Ngoài Mỹ và 12 nước nêu trên, một số nước và vùng lãnh thổ khác cũng áp dụng các biện pháp hạn chế TikTok, chủ yếu cũng từ các lo ngại về an ninh và quyền riêng tư.
Năm 2020, Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm TikTok và hàng chục ứng dụng Trung Quốc khác, bao gồm cả ứng dụng nhắn tin WeChat, do lo ngại về quyền riêng tư và an ninh. Lệnh cấm được đưa ra ngay sau khi xảy ra vụ xung đột giữa binh lính Ấn Độ và Trung Quốc tại một khu vực biên giới tranh chấp ở dãy Himalaya, khiến 20 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng và hàng chục người bị thương. Lệnh cấm này đã trở thành vĩnh viễn vào tháng 1 năm 2021.
Vào tháng 12-2022, Đài Loan áp đặt lệnh cấm TikTok trong khu vực công sau khi FBI cảnh báo rằng TikTok gây ra nguy cơ an ninh. Các thiết bị của khu vực công, bao gồm điện thoại di động, máy tính bảng và máy tính để bàn, không được phép sử dụng phần mềm có nguồn gốc từ Trung Quốc, bao gồm các ứng dụng như TikTok, phiên bản Trung Quốc của TikTok là Douyin, hoặc ứng dụng nội dung phong cách sống Xiaohongshu (RedNote).
Giới chức Pakistan đã tạm thời cấm TikTok ít nhất bốn lần kể từ tháng 10 năm 2020, với lý do lo ngại rằng ứng dụng này quảng bá nội dung trái đạo đức. Trong khi đó, lãnh đạo Taliban ở Afghanistan đã cấm TikTok và trò chơi PUBG vào năm 2022 với lý do bảo vệ thanh niên khỏi việc “bị lừa dối”.
Ảnh minh họa việc TikTok bị cấm. Ảnh: AP
