Khi năm 2026 đến gần, giới đầu tư mạo hiểm (venture capital – VC) sẽ không còn tranh luận về việc thị trường đã “tái thiết lập” hay chưa. Cuộc tranh luận đó về cơ bản đã khép lại. Câu hỏi thực sự lúc này là ai sẽ sống sót sau quá trình tái thiết lập ấy — và ai sẽ bước ra mạnh mẽ hơn nhờ nó.
Với các nhà sáng lập, năm tới không chỉ thử thách tầm nhìn hay tham vọng. Với các nhà đầu tư, đó là phép thử để phân biệt đâu là những quỹ đã xây dựng được niềm tin và kỷ luật trong giai đoạn tiền rẻ, đâu là những tổ chức chỉ vận hành theo quán tính thị trường. Trên các mặt trận công nghệ, thị trường vốn và hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu, những nhà đầu tư mà TechCrunch trao đổi đều nhìn nhận 2026 là một năm của sự phân hóa — giữa thử nghiệm và thực thi, giữa tăng trưởng thực chất và tăng trưởng nhiễu, giữa AI như một lời hứa và AI như một mô hình kinh doanh.
Quan điểm của họ hội tụ vào một điểm chung: thời kỳ tạo khác biệt một cách dễ dàng đã kết thúc.
Từ “tầm nhìn” sang “đã được thử lửa”: Điều kiện để gọi vốn
Nếu chu kỳ trước tưởng thưởng cho những câu chuyện táo bạo và lực kéo ban đầu, thì năm 2026 sẽ ưu ái những nhà sáng lập chứng minh được sức bền.
“Gọi vốn trong năm 2025 đòi hỏi sự chuyển dịch từ ‘tầm nhìn’ sang ‘đã được thử lửa’,” ông James Norman, thành viên điều hành quỹ Black Ops VC, nhận định. Ông chỉ ra một rủi ro ngày càng phổ biến mà nhiều nhà đầu tư lo ngại: tình trạng “mắc kẹt ở giai đoạn thử nghiệm”, khi doanh nghiệp thử dùng công cụ AI nhưng không đi đến quyết định mua thực sự. “Sang năm 2026, các nhà sáng lập phải chứng minh họ có nhiều thứ hơn là lực kéo; họ cần một lợi thế phân phối rõ ràng,” ông nói.
Sự chuyển dịch này phản ánh cách các nhà đầu tư đang đánh giá lại rủi ro. Vốn không còn được xem là “hào lũy” bảo vệ doanh nghiệp, đặc biệt trong các phân khúc ứng dụng AI đông đúc. Thay vào đó, các quỹ đào sâu xem startup có mô hình bán hàng đủ khả năng mở rộng hay không, có lợi thế quy trình mang tính độc quyền, hay có năng lực chuyên môn ngành đủ sâu để trụ vững trong điều mà Norman gọi là “cuộc chạy đua vũ trang về vốn”.
Ông Morgan Blumberg, thành viên cao cấp tại M13, cũng nhìn thấy sự siết chặt tương tự ở mọi giai đoạn gọi vốn. “Thị trường vốn luôn dành chỗ cho những nhà sáng lập tốt nhất, nhưng chuẩn mực sẽ cao hơn,” ông nói. Ở giai đoạn rất sớm, Blumberg dự đoán sẽ có ít vòng gọi vốn hạt giống quy mô lớn hơn, đặc biệt trong mảng phần mềm ứng dụng AI — nơi vốn đã đổ vào quá nhiều phân khúc. “Nhà sáng lập cần tạo khác biệt bằng kênh phân phối hoặc góc nhìn độc đáo, chứ không chỉ dựa vào quy mô cơ hội thị trường.”
Ở các vòng Series A và B, yêu cầu còn khắt khe hơn. “Những vòng gọi vốn thuộc nhóm hàng đầu sẽ cần bằng chứng rõ ràng về đà tăng trưởng bùng nổ,” Blumberg nói, đồng thời lưu ý rằng thị trường ngày càng hoài nghi về tính bền vững của doanh thu.
Ông Allen Taylor, thành viên điều hành của Endeavor Catalyst, tóm lược vấn đề một cách giản dị hơn: quy mô, tốc độ và hiệu quả kinh tế. “Thị trường mục tiêu lớn hơn, tăng trưởng nhanh hơn, hiệu quả kinh tế theo đơn vị tốt hơn,” ông nói. Tuy vậy, Taylor nhấn mạnh rằng những nhà sáng lập mạnh nhất hiện nay không chỉ cần mô tả những gì đã xây dựng, mà còn phải trình bày thuyết phục doanh nghiệp có thể tiến đến đâu trong 12, 18 hay 24 tháng tới. “Những người gọi được vốn là những người trả lời được câu hỏi đó một cách rõ ràng và đáng tin.”
Sự nhấn mạnh vào độ đáng tin phản ánh một thực tế đơn giản: xây sản phẩm ngày càng dễ, nhưng bảo vệ lợi thế lại ngày càng khó.
“Nhiều nhà sáng lập thấy việc tạo ra sản phẩm mới khá dễ dàng nhờ các công cụ lập trình AI tạo sinh,” bà Dorothy Chang, thành viên điều hành tại Flybridge Capital, nói. “Nhưng chính những công cụ đó đang làm phẳng lợi thế cạnh tranh, khiến cuộc chơi khốc liệt hơn bao giờ hết.”
Vì vậy, theo Chang, các nhà sáng lập hướng tới quy mô đầu tư mạo hiểm phải tập trung vào những ý tưởng lớn, vị thế độc đáo và lợi thế có thể bảo vệ được — dù là dữ liệu độc quyền, góc nhìn ngược dòng hay mạng lưới quan hệ sâu, khó sao chép trong một sớm một chiều.
Dòng vốn chảy về đâu — và vì sao địa lý ngày càng quan trọng
Dù môi trường gọi vốn thắt chặt, các nhà đầu tư không hề bi quan. Ngược lại, họ đang chọn lọc kỹ hơn nơi đổi mới diễn ra — và ai là người có vị thế tốt nhất để tạo ra đổi mới đó.
Tại Black Ops VC, Norman cho biết quỹ vẫn không giới hạn ngành nghề, nhưng ngày càng tập trung vào cái ông gọi là “nhà sáng lập có bối cảnh sâu”. Trong một thế giới nơi AI khiến lập trình trở thành hàng hóa, trải nghiệm thực tế trở thành yếu tố tạo khác biệt. “Chúng tôi muốn đầu tư vào những nhà sáng lập đã lăn lộn nhiều năm trong một ngành phức tạp,” ông nói — những người không chỉ biết xây gì mà còn biết ngay từ ngày đầu ai sẽ mua sản phẩm đó.
Blumberg tìm kiếm những cơ hội ít hiển nhiên hơn. “Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến các ngành truyền thống, ít hấp dẫn với các nhà sáng lập công nghệ cốt lõi,” ông nói, nơi AI có thể mang lại mức lợi tức đầu tư mang tính bước ngoặt, trong khi áp lực cạnh tranh thấp hơn. Ông cũng cho rằng năm 2026 sẽ thuận lợi cho hạ tầng phục vụ phát triển mô hình nền tảng, cũng như các lĩnh vực tiên phong như AI hiện thân (embodied AI) và các mô hình học được cách “mô phỏng thế giới” (world models – tức các mô hình hiểu được trạng thái của môi trường).
Y tế vẫn là ưu tiên, Blumberg nói thêm, nhưng với sự ưu tiên rõ ràng dành cho các hệ thống lõi và nền tảng, thay vì những giải pháp điểm hẹp.
Trong khi đó, trọng tâm của Taylor mang tính toàn cầu rõ rệt. “Lợi nhuận đầu tư mạo hiểm điều chỉnh theo rủi ro tốt nhất không còn nằm ở Thung lũng Silicon,” ông nói. Endeavor Catalyst hiện thấy nhiều cơ hội mạnh mẽ tại các thị trường như Ba Lan, Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp.
Sự dịch chuyển này phản ánh thay đổi cấu trúc của chính ngành VC. “Hai mươi năm trước, khoảng 90% vốn mạo hiểm đổ vào Mỹ,” Taylor nói. “Xu hướng đó đảo chiều vào năm 2018. Ngày nay, hơn một nửa vốn đầu tư mạo hiểm — và hơn một nửa số kỳ lân toàn cầu — nằm ngoài nước Mỹ.”
Theo Taylor, việc các nhà sáng lập xây dựng doanh nghiệp xuyên biên giới ngày càng phổ biến — từ Venezuela sang Iraq, hay từ Sudan hướng tới thị trường toàn cầu. Đầu tư mạo hiểm không còn lan tỏa từ một trung tâm duy nhất, mà xuất hiện đồng thời ở nhiều điểm trên bản đồ thế giới.
Với Chang, sức hấp dẫn không nằm ở địa lý mà ở tham vọng. Bà quan tâm đến những nhà sáng lập giải quyết “các vấn đề khổng lồ” và xây dựng nền tảng phản ánh những dịch chuyển công nghệ và xã hội lớn hơn. “Tôi không mấy hứng thú với làn sóng startup chỉ tập trung tự động hóa từng tác vụ cho các ngành hẹp,” bà nói.
Bà Shamillah Bankiya, thành viên điều hành tại Dawn Capital, nhìn thấy biên giới tiếp theo ở giao điểm giữa phần mềm và phần cứng. “Phần lớn GDP toàn cầu nằm trong các lĩnh vực mang tính vật lý,” bà nói. “Giải pháp chỉ dựa vào phần mềm là chưa đủ để khai phóng toàn bộ tiềm năng tăng trưởng của thế giới.”
Thị trường IPO có thực sự ấm lên?
Sau gần bốn năm thị trường chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trầm lắng, phần lớn các nhà đầu tư đồng thuận ở một điểm: áp lực mở lại thị trường đại chúng đang gia tăng.
“Đúng vậy, thị trường IPO nhiều khả năng sẽ ấm lên,” Norman nói — không phải vì điều kiện bỗng trở nên lý tưởng, mà vì các lựa chọn khác đang cạn dần. Theo ông, thị trường vốn tư nhân không thể duy trì mãi những định giá hàng tỷ USD tách rời khỏi lợi nhuận hay thanh khoản. “Nhiều năm ‘đánh giá trên giấy’ đã khiến thực tiễn bị trì hoãn, và điều đó vẫn chưa được giải quyết.”
Tín dụng tư nhân chỉ kéo dài thời gian, chứ không xử lý tận gốc. “Trái phiếu có thể trì hoãn quyết định, nhưng không giải quyết được nhu cầu vốn mang tính cấu trúc,” Norman nói. Ở quy mô lớn, chỉ thị trường đại chúng mới cung cấp được thanh khoản và cơ chế định giá mà các công ty ngày càng cần.
Blumberg cho rằng việc mở lại cánh cửa IPO sẽ được kích hoạt bởi một vài thương vụ niêm yết bom tấn. “Nhiều IPO công nghệ lớn đang được kỳ vọng,” ông nói, nhắc đến những cái tên như Anthropic và OpenAI. “Chỉ cần một thương vụ thành công, nó sẽ tạo đà cho phần còn lại.”
Taylor tin rằng sự ấm lên này sẽ mang tính toàn cầu — và gây bất ngờ. “Năm 2026 sẽ là một năm lớn cho IPO tại New York,” ông nói, “nhưng đồng thời cũng có thể là năm bùng nổ cho IPO công nghệ ở những nơi ít ai ngờ tới — như Saudi Arabia.”
Việc niêm yết trên các sàn như Tadawul (Sở giao dịch chứng khoán Ả Rập Xê Út), theo Taylor, sẽ thách thức những giả định lâu nay về nơi các thành công công nghệ toàn cầu được tạo ra. “Khi những công ty như Tabby lên sàn trong nước, kỳ vọng sẽ được thiết lập lại.”
Không phải ai cũng tin vào một quá trình mở cửa suôn sẻ. Bankiya cảnh báo rằng một cú sốc lớn — chẳng hạn giá năng lượng tăng mạnh, kéo theo chi phí tính toán AI leo thang — vẫn có thể làm chệch hướng xu thế. Tuy nhiên, nếu không có cú sốc như vậy, áp lực tìm kiếm thanh khoản sẽ tiếp tục gia tăng.
AI trưởng thành: Từ tò mò sang hạ tầng
Nếu năm 2024 và 2025 được định hình bởi thử nghiệm AI, thì năm 2026 sẽ là năm của thực thi.
“Sự tò mò với AI trong hai năm qua đang được thay thế bằng nhu cầu ứng dụng và mở rộng trong năm 2026,” Norman nói. “Chúng ta đang chuyển từ kỷ nguyên xây mô hình sang kỷ nguyên xây doanh nghiệp.”
Các nhà đầu tư không còn tìm kiếm “startup AI” như một lĩnh vực riêng biệt. Thay vào đó, họ tìm những nhà sáng lập có thể dùng AI để biến đổi các thị trường truyền thống lớn — đặc biệt là những lĩnh vực trước đây quá phức tạp để mở rộng.
Blumberg dự đoán sự quan tâm đến AI sẽ vẫn ở mức cao kỷ lục, nhưng sẽ xuất hiện làn sóng hợp nhất ở các phân khúc đông đúc như tự động hóa lập trình hay công cụ bán hàng. “Chúng ta sẽ thấy nhiều thương vụ mua bổ sung, mua lại nhân sự và đóng cửa khi thị phần dần tập trung vào một số ít,” ông nói.
Taylor tin rằng AI sẽ sớm không còn được coi là một lĩnh vực độc lập. “Đến cuối năm 2026, AI đơn giản sẽ là một phần của mọi công ty công nghệ mới,” ông nói. Cơ hội thực sự, theo ông, nằm ở việc hiểu AI đang thay đổi cấu trúc chi phí, tốc độ và quá trình ra quyết định trong doanh nghiệp như thế nào.
Chang cũng nhìn thấy sự dịch chuyển từ hạ tầng sang tạo giá trị. “Chúng ta đã chứng kiến rất nhiều tiền đổ vào hạ tầng và lý thuyết,” bà nói. “Năm nay, sẽ thấy rõ hơn dòng vốn đó được chuyển hóa thành giá trị doanh nghiệp ở tầng ứng dụng.”
Có lẽ thay đổi bất ngờ nhất, theo Norman, sẽ là sự kết thúc lặng lẽ của kỷ nguyên “ChatGPT-trước hết”. Việc chọn mô hình, ông nói, đang trở thành quyết định hạ tầng chứ không còn là hào lũy cạnh tranh. Người chiến thắng sẽ là những công ty có khả năng điều phối trơn tru nhiều mô hình khác nhau và xây dựng các quy trình cốt lõi độc quyền trên nền tảng đó.
Một năm của sự phân hóa
Tổng hợp các góc nhìn này, bức tranh năm 2026 hiện lên như một năm của sự tách nhánh. Những công ty lớn vẫn sẽ được xây dựng — có thể âm thầm hơn, ít tiêu đề giật gân hơn — nhưng chắc chắn sẽ vất vả hơn.
Với các nhà sáng lập, thông điệp rất rõ ràng: hãy chứng minh độ bền, không chỉ sự khéo léo. Với các nhà đầu tư, thách thức còn sắc nét hơn — phân biệt tín hiệu với nhiễu trong một thị trường nơi công cụ thì dồi dào, nhưng niềm tin lại khan hiếm.
Như Taylor nói: “Đây là một trong những thời điểm sương mù dày đặc — và cũng chính trong sương mù đó, kẻ thắng người thua sẽ lộ diện rõ nhất.”
Trí tuệ nhân tạo và đám mây đang đứng giữa lời hứa và hiện thực, nơi cả nhà sáng lập lẫn nhà đầu tư đều phải cân nhắc trước khi đặt tay vào tương lai. Ảnh: TechCrunch
