NASA ngày 16/12/2025 đã phóng thành công chuyến bay khinh khí cầu khoa học đầu tiên trong Chiến dịch Khinh khí cầu Nam Cực 2025, mang theo thiết bị thí nghiệm GAPS nhằm tìm kiếm các hạt phản vật chất hiếm trong không gian. Khinh khí cầu cất cánh lúc 5h30 sáng theo giờ New Zealand từ cơ sở của NASA trên thềm băng Ross, gần Trạm McMurdo của Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ.
Sau khi rời mặt đất, khinh khí cầu đạt độ cao bay ổn định khoảng 36 km trong tầng bình lưu, phía trên phần lớn bầu khí quyển Trái Đất. Theo NASA, đây là độ cao cho phép triển khai các nghiên cứu khoa học tiên phong với chi phí và độ phức tạp thấp hơn đáng kể so với các sứ mệnh không gian, nhưng vẫn đáp ứng yêu cầu của các lĩnh vực như vật lý thiên văn, vật lý Mặt Trời, khoa học Trái Đất và thử nghiệm công nghệ.
Nam Cực được xem là một trong những địa điểm lý tưởng nhất cho các chuyến bay khinh khí cầu tầm cao. Trong mùa hè Nam bán cầu, ánh sáng Mặt Trời gần như liên tục cùng các mô hình gió cực ổn định cho phép các chuyến bay kéo dài từ nhiều ngày đến nhiều tuần, khi khinh khí cầu mang thiết bị bay vòng quanh lục địa để thu thập dữ liệu.
Thiết bị GAPS (Máy quang phổ phản hạt tổng quát) được thiết kế để tìm kiếm các hạt nhân phản vật chất hiếm trong tia vũ trụ, bao gồm phản deuteron, phản proton và phản heli. Các nhà khoa học cho biết đến nay chưa từng quan sát rõ ràng phản deuteron hay phản heli trong tự nhiên. Việc phát hiện dù chỉ một hạt phản deuteron có thể cung cấp manh mối quan trọng về vật chất tối — thành phần chiếm phần lớn vũ trụ nhưng chưa thể quan sát trực tiếp.
GAPS sử dụng hệ thống đo thời gian bay để xác định vận tốc các hạt và hệ thống theo dõi để ghi nhận các tương tác khi chúng đi qua thiết bị. NASA cho biết, với việc chuyến bay đã được triển khai, dự án GAPS chính thức bước vào giai đoạn thu thập dữ liệu, kỳ vọng đóng góp thêm hiểu biết về cấu trúc và bản chất của vũ trụ.
Một gondola mang thiết bị GAPS được treo trên cần cẩu ở tiền cảnh để chờ tải lên không gian, trong khi khinh khí cầu đang được chuẩn bị ở hậu cảnh. ảnh: NASA
