Một nhà máy nằm bên cạnh khu đất đầy cỏ dại tại miền Nam công nghiệp Trung Quốc đã trở thành điểm nghẽn toàn cầu cho chip ô tô, khiến ngành công nghiệp vốn từng tuyên bố sẽ không bị gián đoạn chuỗi cung ứng bất ngờ lại phải đối mặt khủng hoảng.
Các hãng xe từng cam kết tăng cường chuỗi cung ứng sau khi COVID-19 làm tắc nghẽn sản xuất chất bán dẫn vào năm 2020 và một vụ cháy nhà máy Nhật Bản làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt vào năm sau. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng hiện nay tại nhà máy Nexperia của Hà Lan lại cho thấy một lỗ hổng: ngành công nghiệp chưa bao giờ dự đoán các chip công nghệ thấp lại có thể trở thành công cụ chính trị, tạo lợi thế cho Trung Quốc trước phương Tây.
Chính phủ Hà Lan đã tiếp quản Nexperia ở Hà Lan vào cuối tháng 9, với lý do lo ngại công nghệ có thể được chuyển giao cho chủ sở hữu Trung Quốc, Wingtech. Bắc Kinh đáp trả bằng cách tạm dừng xuất khẩu chip Nexperia đã đóng gói tại nhà máy ở Dongguan. Tuy nhiên, tuần trước, Hà Lan đảo ngược quyết định, mở ra khả năng giải quyết tạm thời khủng hoảng.
Từ nhà máy Dongguan, Nexperia sản xuất chip được sử dụng trong mọi thứ, từ phanh ô tô đến cửa sổ điện. Mỗi con chip giá chỉ chưa đến 1 xu, nhưng tình trạng thiếu hụt đã buộc Nissan và Honda giảm sản xuất, đồng thời khiến Bosch phải cắt giảm giờ làm tại một số nhà máy.
Nexperia đã nối lại việc bán hàng cho các nhà phân phối trong nước vào cuối tháng 10, nhưng yêu cầu thanh toán bằng nhân dân tệ thay vì ngoại tệ. Việc này được coi là nỗ lực vận hành độc lập hơn với trụ sở Hà Lan. Trong thời gian này, một số chip sẵn sàng xuất xưởng bị tồn đọng vì nhà máy chưa xử lý kịp các giao dịch bằng nhân dân tệ. Tình hình sau đó đã dịu bớt, một đại diện Wingtech cho biết.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng cho thấy các hãng xe vẫn chưa rút ra bài học từ các cú sốc trước. Julie Boote, nhà phân tích ô tô tại Pelham Smithers Associates ở London, nhấn mạnh rằng các hãng đáng ra phải dự trữ vài tháng chip. Guillaume Cartier, Giám đốc Hiệu suất Nissan, cho biết thay thế chuỗi cung ứng dễ tổn thương không thể thực hiện trong vài năm ngắn ngủi, và tình trạng thiếu chip đã khiến Nissan giảm sản xuất SUV Rogue bán chạy nhất.
Các vấn đề còn nằm ở cách chip được tích hợp vào xe. Chip Nexperia thường được hàn trực tiếp vào linh kiện như mô-đun điện, nên không thể thay thế ngay bằng chip khác. Việc thử nghiệm và phê duyệt các linh kiện thay thế có thể mất từ vài tháng đến một năm, làm tăng chi phí và kéo dài thời gian khắc phục. Hella của Đức cho biết họ đang chuyển sang các nguồn thứ hai đã được phê duyệt để duy trì nguồn cung ổn định.
Các chuyên gia nhận định rằng khủng hoảng Nexperia là minh chứng cho thấy sự phụ thuộc vào Trung Quốc không chỉ tồn tại ở linh kiện công nghệ cao, mà còn ở những sản phẩm tưởng chừng đơn giản nhưng thiết yếu. Li Xing, giáo sư quan hệ quốc tế tại Viện Chiến lược Quốc tế Quảng Đông, nhận xét: “Ngay cả ở các linh kiện trung và thấp cấp, các hãng vẫn phụ thuộc vào Trung Quốc. Nếu Trung Quốc muốn kiểm soát bạn, họ vẫn có thể làm được.”
Bên cạnh đó, chi phí để xây dựng khả năng chống chịu chuỗi cung ứng là không nhỏ. Alfredo Montufar-Helu, giám đốc Ankura Consulting tại Bắc Kinh, nhấn mạnh: “Mọi người sẽ lại bàn về đa dạng hóa nguồn cung, nhưng rồi mới nhận ra chi phí tốn kém đến mức nào.”
Cuộc khủng hoảng Nexperia là lời cảnh tỉnh cho ngành ô tô toàn cầu về tính nhạy cảm với rủi ro địa chính trị và sự cần thiết của chiến lược quản lý chuỗi cung ứng linh hoạt. Trong khi Trung Quốc tận dụng quyền lực để tạm thời làm tê liệt sản xuất toàn cầu, các nhà sản xuất và nhà cung cấp đang phải học lại bài học về dự trữ, đa dạng hóa nguồn cung và chuẩn bị đối phó với các sự cố không lường trước.
Một số xe máy đậu cạnh nhà máy của Nexperia (China) Ltd giữa lúc nguồn cung chip khan hiếm do căng thẳng ngoại giao giữa Trung Quốc và Hà Lan liên quan đến công ty này. Ảnh: Reuters
