Một bài thánh ca ngợi ca chưa từng được biết đến, có niên đại khoảng năm 1000 TCN, đã được Giáo sư Enrique Jiménez của Đại học Ludwig Maximilian Munich (LMU) phát hiện nhờ sử dụng AI để nhận dạng 30 bản thảo liên quan.
Trong một dự án hợp tác với Đại học Baghdad, Giáo sư Jiménez đã tìm thấy một văn bản bị thất lạc cả thiên niên kỷ. “Đây là một bài thánh ca hấp dẫn mô tả Babylon trong vẻ uy nghi lộng lẫy và hé lộ cuộc sống của dân cư nơi đây, cả nam lẫn nữ,” ông cho biết.
Babylon, được thành lập ở vùng Lưỡng Hà khoảng năm 2000 TCN, từng là thành phố lớn nhất thế giới và là trung tâm văn hóa, tri thức thịnh vượng. Nhiều tác phẩm ra đời tại đây đến nay vẫn là nền tảng của văn học nhân loại.
Người Babylon viết văn bản bằng chữ hình nêm trên các phiến đất sét, phần lớn chỉ còn tồn tại dưới dạng mảnh vỡ. Một mục tiêu của hợp tác với Đại học Baghdad là nghiên cứu và bảo tồn hàng trăm phiến đất sét từ Thư viện Sippar nổi tiếng. Theo truyền thuyết, Noah từng giấu chúng ở thư viện này để bảo vệ khỏi trận đại hồng thủy trước khi lên con thuyền của mình.
Thông qua “Nền tảng Thư viện Babylon Điện tử,” Giáo sư Jiménez đang số hóa tất cả các mảnh văn tự hình nêm còn sót lại trên thế giới. Dự án sử dụng trí tuệ nhân tạo để ghép và xác định các mảnh thuộc cùng một văn bản.
“Nhờ nền tảng hỗ trợ AI, chúng tôi đã xác định được 30 bản thảo khác thuộc về bài thánh ca vừa tái phát hiện – một quá trình mà trước đây phải mất hàng chục năm,” ông Jiménez, Giáo sư Văn học Cận Đông cổ đại tại Viện Assyriology của LMU, cho biết.
Với những bản thảo bổ sung này, các nhà nghiên cứu đã tái dựng những phần bị thiếu và giải mã hoàn chỉnh bài thánh ca cổ.
“Bài thánh ca từng được trẻ em chép lại ở trường. Rất đặc biệt khi một văn bản phổ biến như vậy thời bấy giờ lại nay mới được chúng ta biết đến,” ông nói.
Bài thánh ca hé lộ đời sống đô thị Babylon
Số lượng bản sao lớn cho thấy văn bản từng được lưu truyền rộng rãi. Bài thánh ca này có niên đại từ đầu thiên niên kỷ thứ nhất TCN, gồm khoảng 250 dòng.
“Nó được viết bởi một người Babylon muốn ca ngợi quê hương. Tác giả mô tả các công trình trong thành phố, và cả dòng Euphrates mang mùa xuân đến, làm xanh rì cánh đồng. Điều này càng đáng chú ý hơn vì văn học Lưỡng Hà còn lại rất hiếm mô tả về tự nhiên,” Giáo sư Jiménez cho biết.
Thông tin về phụ nữ Babylon, vai trò tư tế của họ trong tôn giáo và các nhiệm vụ liên quan cũng gây bất ngờ cho giới chuyên môn, do trước đó chưa từng có văn bản nào nói về điều này. Ngoài ra, bài thánh ca còn thể hiện đời sống cộng đồng đô thị, chẳng hạn cư dân được mô tả là tôn trọng người ngoại quốc.
Tàn tích thành Babylon cổ nằm cách thủ đô Baghdad của Iraq khoảng 85 km về phía nam và là Di sản Thế giới UNESCO.
Trích bài thánh ca mới phát hiện
Dưới đây là một đoạn mô tả dòng Euphrates, nơi Babylon từng tọa lạc bên bờ:
Sông Euphrates là dòng nước của nàng – dựng nên bởi vị chúa trí tuệ Nudimmud –
Nó làm mát đồng nội, làm no đủ lùm sậy,
Tràn nước vào đầm và biển,
Ruộng đồng nảy nở thảo mộc, hoa lá,
Đồng cỏ rực rỡ trổ lúa mạch,
Gặt hái, bó lúa được chất đống,
Bầy đàn nằm nghỉ trên đồng cỏ xanh,
Giàu sang và huy hoàng – những gì xứng đáng với loài người –
Được ban phát, nhân lên, và tặng ban trong vinh hiển.
Phiến đất sét khắc bài thánh ca mới phát hiện. Ảnh: Anmar A. Fadhil, Khoa Khảo cổ, Đại học Baghdad
