Công ty Reflect Orbital, một startup có trụ sở tại California, đã nộp đơn xin cấp phép để phóng một tấm gương khổng lồ lên không gian vào năm tới. Sứ mệnh này được xem là bước đầu tiên trong kế hoạch tham vọng của công ty nhằm vận hành một chòm hơn 4.000 gương phản chiếu ánh sáng Mặt Trời, giúp tăng cường sản xuất điện mặt trời trong những giờ hoàng hôn và bình minh trên Trái Đất.
Theo hồ sơ gửi lên Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC), Reflect Orbital muốn phóng vệ tinh thử nghiệm EARENDIL-1 vào tháng 4 năm sau. Khi vào quỹ đạo, vệ tinh sẽ mở ra tấm gương kích thước 18 x 18 mét, nhằm chứng minh khả năng phản chiếu ánh sáng Mặt Trời xuống các khu vực mục tiêu trên Trái Đất.
Công ty, từng giành được hợp đồng Nghiên cứu Đổi mới Doanh nghiệp Nhỏ trị giá 1,25 triệu USD từ Không quân Mỹ hồi tháng 5, cho biết trong tương lai, chòm vệ tinh của họ sẽ cung cấp ánh sáng theo yêu cầu cho khách hàng trên Trái Đất sau khi mặt trời lặn hoặc trước khi mọc — về cơ bản là kéo dài thời gian ban ngày.
Tuy nhiên, dự án này — vốn hứa hẹn giúp tăng sản lượng năng lượng sạch trong giờ cao điểm buổi sáng và chiều tối — lại khiến các nhà thiên văn học và chuyên gia đa dạng sinh học lo ngại vì ô nhiễm ánh sáng mà nó có thể gây ra.
Reflect Orbital khẳng định trên trang web của mình rằng chòm vệ tinh sẽ giúp tạo điện mặt trời vào ban đêm, cải thiện tăng trưởng cây trồng, thay thế chiếu sáng đô thị, cung cấp ánh sáng khẩn cấp trong vùng thiên tai, và cho phép con người “làm việc xuyên đêm”.
Người phát ngôn của công ty nói với Space.com qua email rằng đến năm 2030, họ dự kiến có 4.000 tấm gương bay quanh Trái Đất ở quỹ đạo đồng bộ Mặt Trời, di chuyển dọc ranh giới giữa ngày và đêm.
Trong đơn gửi FCC, công ty cho biết đề án này đã “thu hút sự quan tâm đáng kể từ các đối tác thương mại và chính phủ”, được tài trợ đầy đủ cho sứ mệnh thử nghiệm, và nhận được hơn 250.000 đơn đăng ký dịch vụ.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cảnh báo rằng cần có đánh giá tác động môi trường trước khi tiến hành, vì ánh sáng phản chiếu nhân tạo có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sinh vật trên Trái Đất.
“Các tấm gương này sẽ tiếp tục chiếu ánh sáng ngay cả sau khi đi qua khu vực mục tiêu — vì rõ ràng chúng không thể tắt ánh sáng ngay lập tức,” nhà thiên văn học John Berentine (Đài quan sát Silverado Hills, bang Arizona) nói.
“Chùm sáng phản chiếu từ những vệ tinh này mạnh gấp bốn lần ánh sáng trăng tròn, và chúng sẽ bay theo đội hình. Điều đó không chỉ ảnh hưởng đến sinh vật trong vùng chiếu sáng trực tiếp, mà còn đến khu vực xung quanh do ánh sáng khuếch tán trong khí quyển.”
Robert Massey, Phó Giám đốc Điều hành Hiệp hội Thiên văn Hoàng gia Anh, cũng bày tỏ sự lo ngại sâu sắc: “Mục tiêu trung tâm của dự án này là chiếu sáng bầu trời và kéo dài ánh sáng ban ngày, và rõ ràng, từ góc độ thiên văn học, đó là một thảm họa.”
Reflect Orbital cho biết họ nhận thức được các lo ngại này và sẽ tận dụng sứ mệnh thử nghiệm năm 2026 để tìm cách giảm thiểu tác động tiêu cực.
“Dịch vụ của chúng tôi mang tính cục bộ cao,” người phát ngôn viết. “Mỗi lần phản chiếu chỉ bao phủ một khu vực 5 km trong thời gian ngắn, không tạo ra chiếu sáng liên tục hoặc trên diện rộng.”
“Sau khi vệ tinh đi qua vùng mục tiêu, tấm gương sẽ nghiêng ra khỏi bề mặt Trái Đất.”
“Trong giai đoạn thử nghiệm, người quan sát sẽ thấy ánh sáng như một ngôi sao sáng di chuyển trên bầu trời, còn khu vực dưới đất sẽ có ánh sáng dịu như trăng rằm,” người phát ngôn cho biết.
Giới thiên văn học và các chuyên gia sinh thái đã chiến đấu với ô nhiễm ánh sáng trong nhiều năm. Dữ liệu cho thấy kể từ khi đèn LED trở nên phổ biến, ô nhiễm ánh sáng toàn cầu tăng khoảng 10% mỗi năm, khiến bầu trời đêm ngày càng mất đi các vì sao.
Mức độ ô nhiễm ánh sáng tăng còn liên quan đến sự sụt giảm quần thể côn trùng, cũng như gia tăng rối loạn giấc ngủ và trầm cảm ở con người.
“Ô nhiễm ánh sáng phá vỡ chu kỳ tự nhiên ngày – đêm đã điều khiển sự sống trên Trái Đất suốt hàng tỷ năm,” ông David Smith, quản lý của tổ chức bảo vệ côn trùng BugLife, nói. “Việc kéo dài thời gian ban ngày nhân tạo làm xáo trộn nhịp sinh học và hành vi của vô số loài sinh vật.”
Giới thiên văn cũng lo ngại về tác động của số lượng vệ tinh ngày càng tăng đối với quan sát khoa học. Starlink của SpaceX, với hàng nghìn vệ tinh ở quỹ đạo thấp (550 km), đã gây ra vệt sáng trong ảnh thiên văn, làm khó công tác nghiên cứu.
Công ty AST SpaceMobile, phát triển chòm ăng-ten không gian khổng lồ truyền Internet băng rộng trực tiếp xuống điện thoại, cũng bị chỉ trích vì gây hại cho quan sát thiên văn.
Tuy nhiên, Massey lưu ý rằng không dự án nào có mục tiêu phản chiếu ánh sáng Mặt Trời xuống Trái Đất như Reflect Orbital.
“Các chòm vệ tinh khác chỉ tạo ô nhiễm ánh sáng như một yếu tố phụ, điều mà ta có thể kiểm soát phần nào. Nhưng với dự án này, chiếu sáng bầu trời chính là mục tiêu cốt lõi.”
Berentine nói thêm rằng ngoài vùng chiếu sáng trực tiếp, thì từ khoảng cách tới 100 km, các tấm gương này sẽ hiện lên như những ngôi sao sáng nhân tạo, di chuyển nhanh trên bầu trời — điều có thể làm nhiễu quan sát thiên văn và gây rối loạn định hướng cho chim di cư.
Dù công ty đã thảo luận với giới khoa học, nhiều câu hỏi vẫn chưa được giải đáp.
Reflect Orbital cho biết họ dự định tiến hành đánh giá tác động môi trường trước khi triển khai toàn bộ chòm vệ tinh và hy vọng hợp tác với các chuyên gia trong sứ mệnh thử nghiệm để “hiểu rõ hơn các yếu tố sinh thái tại từng khu vực phục vụ.”
Ánh sáng phản xạ từ các vệ tinh trên quỹ đạo đã làm tăng ô nhiễm ánh sáng, ngay cả khi không có gương khổng lồ. Ảnh: Getty Images
Ô nhiễm ánh sáng ngày càng nghiêm trọng, gần như xóa sạch các vì sao khỏi bầu trời đêm. Ảnh: NOIRLab
