Một nhóm quốc tế do Tổ chức Ocean Exploration Trust dẫn đầu, làm việc trên tàu thám hiểm E/V Nautilus, đã tiến hành khảo sát khảo cổ học quy mô lớn về các xác tàu Thế chiến II tại Iron Bottom Sound, hoàn thành vào ngày 1/8/2025.
Trong suốt 22 ngày thám hiểm, thủy thủ đoàn đã xác định và nghiên cứu trực tiếp 13 xác tàu, trong đó có nhiều tàu mang ý nghĩa lịch sử lớn. Bốn xác tàu được ghi nhận lần đầu tiên, gồm phần mũi của tuần dương hạm hạng nặng USS New Orleans (CA 32) và tàu khu trục Teruzuki của Nhật Bản, cả hai đều bị đánh chìm trong các trận hải chiến dữ dội thuộc chiến dịch Guadalcanal.
Những con tàu khác được khảo sát với độ phân giải cao gồm USS Vincennes (CA 44), USS Astoria (CA 34), USS Quincy (CA 39), USS Northampton (CA 26), USS Laffey (DD 459), USS DeHaven (DD 469), USS Preston (DD 379), USS Walke (DD 416), HMAS Canberra (D33), Khu trục hạm Yudachi của Hải quân Nhật Bản, và một sà lan đổ bộ chưa xác định.
Tư liệu hóa lịch sử bằng công nghệ mới
“Thật tuyệt vời khi được trở lại Iron Bottom Sound, nơi chúng tôi từng phát hiện các tàu chiến của Nhật Bản, Úc và Mỹ cách đây 34 năm,” Tiến sĩ Robert Ballard, Chủ tịch Ocean Exploration Trust, chia sẻ. “Chuyến thám hiểm này đặc biệt vì chúng tôi có thể ghi hình những xác tàu này theo cách mà trước đây chưa thể, đồng thời tư liệu hóa nhiều con tàu khác và phát trực tiếp công việc của chúng tôi cho cả thế giới.”
Cuộc khảo sát sử dụng robot dưới nước tiên tiến, gồm các phương tiện vận hành từ xa được phóng từ tàu Nautilus và một tàu mặt nước không người lái tên DriX, được điều khiển từ trạm mặt đất ở Honiara. Hệ thống DriX, do Đại học New Hampshire phát triển, đã lập bản đồ hơn 1.000 km² đáy biển, tạo ra bản đồ chi tiết nhất về Iron Bottom Sound từng có và xác định hàng chục vị trí khả nghi có xác tàu.
Tưởng nhớ các trận đánh Guadalcanal
Iron Bottom Sound, nằm giữa đảo Guadalcanal, Savo và Nggela, là nơi diễn ra 5 trận hải chiến lớn từ tháng 8 đến tháng 12/1942. Chiến dịch đã khiến hơn 111 tàu và 1.450 máy bay bị đánh chìm, hơn 20.000 sinh mạng mất đi, và nhiều xác tàu vẫn chưa được tìm thấy.
Chuyến thám hiểm phát sóng hơn 138 giờ lặn của các phương tiện vận hành từ xa trực tiếp trên NautilusLive.org, cho phép hàng triệu khán giả trên toàn thế giới — bao gồm cựu binh, hậu duệ và các nhà sử học — theo dõi quá trình khám phá theo thời gian thực.
Chuẩn Đô đốc Hải quân Mỹ về hưu Samuel J. Cox, Giám đốc Cơ quan Lịch sử & Di sản Hải quân Mỹ, nói: “Đây là dịp tuyệt vời để tưởng nhớ lòng dũng cảm và sự hy sinh của các thủy thủ đã chiến đấu với nghị lực và kỹ năng phi thường ở cả hai phía. Thủy thủ không khởi xướng chiến tranh, nhưng họ làm theo mệnh lệnh chính phủ, và ở vùng biển Iron Bottom Sound, họ đã làm tròn bổn phận.”
“Cuộc khảo sát các con tàu của Hoa Kỳ, Úc và Nhật Bản này sẽ đóng góp vô giá cho việc hiểu rõ hơn về một trong những chiến dịch hải quân tốn kém nhất trong lịch sử, một chiến dịch mà hy vọng sẽ không bao giờ lặp lại,” ông nói thêm.
Tàu hải quân HMAS Canberra của Úc dưới đáy biển. Ảnh: Ocean Exploration Trust
