Dịch vụ Khí tượng Quốc gia Mỹ sắp tới chỉ có thể đưa ra các dự báo chất lượng thấp khi mà các nhà khoa học bị “trói chân tay” trong khi ngân sách bị cắt giảm mạnh, do chính quyền Mỹ giờ đây xem nhẹ ngành khoa học khí hậu.
Đây là thực tế mới bên trong Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA), cơ quan tiên phong về thời tiết và khí hậu của Mỹ, theo các cuộc phỏng vấn với nhân viên hiện tại, cựu nhân viên và các đối tác nghiên cứu.
Sau sáu tháng chính quyền Mỹ mới nhậm chức, tác động của những thay đổi chính trị toàn diện đang dần rõ ràng. Trong khi các cuộc đàm phán ngân sách chính thức vẫn đang diễn ra, một quá trình tàn phá âm thầm đã bắt đầu – quá trình mà nhân viên cho biết đang đe dọa khả năng của cơ quan trong việc bảo vệ công chúng trước các mối đe dọa ngày càng tăng của biến đổi khí hậu, bao gồm lũ lụt, cháy rừng và bão.
Hệ quả này sẽ không chỉ dừng lại ở biên giới Mỹ. Nghiên cứu và dữ liệu của NOAA là nền tảng cho các tổ chức toàn cầu như Hội đồng Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) và Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO).
Nếu Mỹ rút lui, các quốc gia khác sẽ phải lấp khoảng trống — hoặc đối mặt với nguy cơ bỏ lỡ những cảnh báo sớm về thảm họa sắp tới. Các nước EU và các viện nghiên cứu học thuật đã vội vàng tìm cách tuyển dụng nhân viên NOAA bị sa thải với hy vọng lấp đầy khoảng trống.
“Đúng là hỗn loạn và đầy bất định,” một nhà khoa học hiện đang làm việc tại NOAA với hơn 15 năm kinh nghiệm nói với BBC Science Focus. “Sự bất định liên tục khiến việc lập kế hoạch trở nên cực kỳ khó khăn.”
Cắt giảm dịch vụ và mất mát nghiên cứu
Đầu năm nay, Dịch vụ Khí tượng Quốc gia (NWS), một phần của NOAA, đã đạt thỏa thuận nội bộ với công đoàn đại diện cho nhân viên để thu hẹp hoạt động tại 122 văn phòng thời tiết trên toàn quốc. Động thái này nhằm ứng phó với tình trạng thiếu nhân sự sau làn sóng nghỉ hưu sớm.
Các dự báo phục vụ công chúng vẫn đang được cung cấp — tạm thời. Nhưng khi mùa cháy rừng và bão đạt đỉnh, những trục trặc trong hệ thống có thể sớm lộ ra.
“Không có gì nghi ngờ rằng an toàn công cộng đã bị đe dọa bởi quá trình cắt giảm nhân sự vội vàng do những người cho rằng các vai trò như thế này tại NWS là không cần thiết,” Alan Gerard, nhà khí tượng học với 35 năm kinh nghiệm tại các bộ phận khác nhau của NOAA trước khi nhận gói nghỉ hưu sớm năm nay, cho biết.
Gerard nói việc tuyển dụng và đào tạo có thể mất nhiều tháng, trong khi kiến thức tổ chức từ các nhân viên cấp cao rời đi có thể mất vĩnh viễn.
Ngay cả khi các khoảng trống nhân sự được lấp đầy, các nhân viên hiện tại cảnh báo rằng điều này không thể thay thế cho quá trình chuẩn bị lâu dài bị mất đi. “Những mất mát bao gồm bộ phận nghiên cứu và năng lực và kỹ năng dự báo của chúng tôi,” một nhà khoa học NOAA nói.
Các cộng tác viên bên ngoài đã cảm nhận được tác động. Một nhà nghiên cứu tại đại học, làm việc gần gũi với NOAA, cho biết dự án mô hình thời tiết thế hệ mới trị giá hàng triệu USD của họ đang gặp nguy cơ sau khi mất hỗ trợ liên bang.
Nhà nghiên cứu nói: “Khí hậu đang thay đổi. Điều đó đồng nghĩa với nhiều hiện tượng cực đoan hơn — và nếu chúng tôi không phát triển để đáp ứng điều đó, chúng tôi sẽ mất người, chịu thiệt hại về tài sản nhiều hơn và bỏ qua các cơn bão nguy hiểm.”
“Đừng dùng từ khí hậu”
Bên trong nội bộ tổ chức, các nhà khoa học được yêu cầu ngừng mọi chuyến công tác không cần thiết, bao gồm cả đi hội nghị, vốn là trụ cột của hợp tác trong bất kỳ lĩnh vực khoa học nào. Như nhiều chỉ thị gần đây, chính sách này được truyền đạt bằng lời nói, không có hướng dẫn chính thức bằng văn bản.
Nhiều nguồn tin mô tả nơi làm việc mà các mệnh lệnh bằng lời đang trở thành chuẩn mực, trong khi hồ sơ bằng văn bản thì hiếm hoi.
Các nhà khoa học cũng mô tả sự do dự ngày càng tăng trong việc sử dụng từ “khí hậu” — một sự thay đổi mà họ cho rằng bị áp lực từ cấp trên thúc đẩy.
“Tôi chưa từng được nói trực tiếp ‘đừng công bố cái này’ hay ‘đừng làm việc về khí hậu,’” nhà khoa học NOAA nói. “Nhưng điều đó là ngầm hiểu. Chúng tôi nhìn thấy những gì xuất phát từ chính quyền, ví dụ như hướng dẫn về tài trợ bên ngoài, nên khi làm việc với các đồng nghiệp bên ngoài, chúng tôi kiểu như ‘đừng dùng từ khí hậu, hãy nói theo cách khác’.”
Sự tự kiểm duyệt này diễn ra trong bối cảnh chính quyền siết chặt hơn đối với các dự án liên quan đến khí hậu.
Vào tháng Tư, Bộ Thương mại đã rút gần 4 triệu USD tài trợ NOAA cho Đại học Princeton, chấm dứt ba thỏa thuận hợp tác lớn. Những dự án này bao gồm nỗ lực mô hình hóa ngập lụt ven biển, mực nước biển dâng và dự đoán hạn hán, cháy rừng và lũ lụt.
Trong một tuyên bố công khai, Bộ Thương mại chỉ trích một trong những khoản tài trợ cho Princeton vì “thổi phồng và đề cập đến các mối đe dọa khí hậu không đáng tin cậy” và gây ra “lo âu về khí hậu.” Một khoản tài trợ khác “không còn phù hợp với ưu tiên của chính quyền Trump” vì “gợi ý rằng Trái đất sẽ có biến động lớn về nguồn nước do hiện tượng nóng lên toàn cầu.”
Tuyên bố này tiếp tục mô tả các thay đổi về lượng mưa và mực nước biển do biến đổi khí hậu là những tác động “vô căn cứ.”
Vào tháng Năm, Bộ phận quản lý Tài trợ NOAA đã đột ngột chấm dứt Chương trình Hợp tác Khả năng Chống chịu Khí hậu Tây Bắc (NCRC), một chương trình của Đại học Washington hỗ trợ các cộng đồng nông thôn và các bộ lạc thích ứng với lũ lụt và nhiệt độ cực đoan ngày càng nghiêm trọng.
Thư chấm dứt nêu rằng khoản tài trợ bị cắt nhằm “tinh gọn và giảm chi phí cũng như quy mô chính phủ liên bang” và vì chương trình hợp tác này (tức là NCRC) “không còn phù hợp với mục tiêu chương trình hoặc ưu tiên của cơ quan.”
Riêng tại Nhà Trắng, tài trợ bị cắt và nhân viên làm việc cho Báo cáo Khí hậu Quốc gia lần thứ Sáu bị sa thải, mặc dù theo luật, báo cáo tổng hợp về khí hậu này phải được thực hiện mỗi bốn năm. Báo cáo dự kiến công bố vào năm 2028, nhưng hiện tương lai của nó đang bất định.
Mất mát kiến thức
NOAA đã mất khoảng một phần năm lực lượng lao động kể từ khi chính quyền mới nhậm chức. Hơn 1.000 nhân viên – nhiều người giữ vai trò lãnh đạo cấp cao – đã chấp nhận nhận tiền để nghỉ hưu sớm từ đầu năm nay.
Tinh thần làm việc giảm mạnh. Nhân viên cho biết các chương trình độc lập đang được tái cơ cấu hoặc loại bỏ mà không có cảnh báo hay giải thích, và ngay cả khi nguồn tài trợ được khôi phục, nhiều thiệt hại có thể đã không thể đảo ngược.
“Đây là một hạ tầng nghiên cứu được xây dựng trong 5–6 thập kỷ,” Gerard nói. “Nó có thể bị chấm dứt chỉ trong vòng một năm,” Carl Gouldman, người gần đây quản lý Văn phòng Hệ thống Quan sát Đại dương Tích hợp Mỹ trong NOAA, chia sẻ.
“Những con người và quan hệ hợp tác tồn tại để đổi mới và tạo ra khả năng mới mà chúng ta cần đang gặp rủi ro lớn, và có thể không thể phục hồi lại được,” ông nói.
Các cuộc đàm phán về ngân sách NOAA năm 2026 vẫn đang diễn ra. Đề xuất của Nhà Trắng sẽ cắt giảm 40% ngân sách của cơ quan. Các phiên bản khác tại Hạ viện và Thượng viện hào phóng hơn, nhưng thỏa hiệp có lẽ còn vài tháng nữa mới đạt được.
Tuy nhiên, Gerard lo ngại hơn về những gì chính quyền có thể làm trong thời gian chờ đợi. Ông chỉ ra các phát biểu công khai của Russ Vought, Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách, người gần đây gợi ý rằng chính quyền “không bị khuất phục trước cách hiểu về quyền hạn của nhánh lập pháp.”
“Vẫn còn thời gian để xem xét lại và cân nhắc tác động,” Gerard nói. “Vì nhiều lý do, biến đổi khí hậu khiến ngày càng có nhiều người ở trong vùng nguy hiểm. Nhu cầu về các cảnh báo và dự báo chỉ có thể tăng lên.”
Trung tâm Bão Quốc gia NOAA cung cấp các dự báo quan trọng theo dõi đường đi của các cơn bão mạnh, như Bão Beryl tàn phá năm 2024. Ảnh: Getty
Người biểu tình tham dự cuộc tuần hành bên ngoài trụ sở NOAA phản đối việc sa thải nhân viên gần đây. Ảnh: Getty
