Trái Đất sẽ hoàn thành một vòng quay trọn vẹn trong thời gian ngắn hơn bình thường một chút vào thứ Ba, ngày 22/7, khiến ngày này trở thành một trong những ngày ngắn nhất từng được ghi nhận.
Sự chênh lệch chỉ là 1,34 mili giây so với chuẩn 24 giờ — quá nhỏ để con người có thể nhận thấy — nhưng lại nằm trong một xu hướng kỳ lạ về hành vi quay của Trái Đất trong những năm gần đây. Nếu xu hướng này tiếp tục, một giây có thể phải bị loại khỏi đồng hồ nguyên tử vào khoảng năm 2029 — gọi là “giây nhuận âm,” điều chưa từng xảy ra trước đây.
Tốc độ quay của Trái Đất không cố định. Từ xa xưa, một ngày từng ngắn hơn nhiều so với chuẩn 24 giờ — tương đương 86.400 giây — như hiện nay. Theo một nghiên cứu năm 2023, một ngày trên Trái Đất từng kéo dài khoảng 19 giờ trong phần lớn lịch sử sơ khai của hành tinh, do sự cân bằng giữa lực hút khí quyển mặt trời và thủy triều đại dương do Mặt Trăng gây ra.
Tuy nhiên, theo thời gian, ngày trên Trái Đất đã kéo dài dần. Nguyên nhân chính là ma sát thủy triều từ Mặt Trăng, khiến nó dần rời xa Trái Đất, đồng thời hút bớt năng lượng quay của Trái Đất, làm tốc độ quay chậm lại và ngày dài hơn.
Vậy tại sao lại xảy ra sự đảo chiều đột ngột?
Kể từ khi bắt đầu có dữ liệu đo đạc (với sự ra đời của đồng hồ nguyên tử) vào năm 1973 đến năm 2020, ngày ngắn nhất từng được ghi nhận chỉ ngắn hơn chuẩn 24 giờ khoảng 1,05 mili giây, theo Timeanddate.com. Nhưng kể từ năm 2020, Trái Đất liên tục phá kỷ lục về tốc độ quay. Ngày ngắn nhất từng đo được là ngày 5/7/2024, khi Trái Đất hoàn thành vòng quay nhanh hơn bình thường 1,66 mili giây.
Trong năm 2025, các nhà khoa học từng dự đoán ngày 9/7, 22/7 và 5/8 sẽ là những ngày ngắn nhất năm. Tuy nhiên, dữ liệu mới cho thấy ngày 10/7 đã vượt lên dẫn đầu với thời gian quay nhanh hơn 1,36 mili giây. Vào ngày 22/7, Trái Đất dự kiến sẽ hoàn thành vòng quay sớm hơn 1,34 mili giây, trở thành ngày ngắn thứ hai. Nếu dự đoán hiện tại chính xác, ngày 5/8 sẽ ngắn hơn khoảng 1,25 mili giây, xếp sau hai ngày còn lại.
Có dấu hiệu cho thấy đà tăng tốc đang chậm lại. Tốc độ giảm độ dài ngày (tức tốc độ quay nhanh hơn) dường như đang chậm đi, nhưng nguyên nhân cốt lõi của sự thay đổi này vẫn chưa được làm rõ.
Một nghiên cứu năm 2024 cho rằng sự tan chảy của băng cực và mực nước biển dâng có thể đang ảnh hưởng đến vòng quay của Trái Đất. Tuy nhiên, thay vì là nguyên nhân chính gây tăng tốc, sự phân bố lại khối lượng này có thể đang giúp làm dịu tốc độ thay đổi. Một nguyên nhân khả dĩ hơn có thể nằm sâu dưới lòng đất — sự chậm lại của lõi lỏng Trái Đất, có thể đang tái phân bố mô men động lượng, khiến lớp phủ và lớp vỏ quay nhanh hơn một chút.
“Nguyên nhân của sự tăng tốc này hiện vẫn chưa được giải thích rõ,” Leonid Zotov, một chuyên gia hàng đầu về chuyển động quay của Trái Đất tại Đại học Quốc gia Moscow, nói với Timeanddate.com. “Hầu hết các nhà khoa học tin rằng nguyên nhân nằm bên trong Trái Đất. Các mô hình về đại dương và khí quyển không thể giải thích mức tăng tốc lớn như vậy.”
Zotov dự đoán Trái Đất có thể sẽ quay chậm lại trong thời gian tới. Nếu ông đúng, thì sự tăng tốc đột ngột này có thể chỉ là một bất thường tạm thời trong xu hướng dài hạn của hành tinh hướng đến quay chậm và ngày dài hơn.
Trái Đất vừa trải qua một trong những ngày ngắn nhất lịch sử — và có thể sẽ còn nhiều ngày ngắn nữa. Ảnh: Thiết kế bởi Daisy Dobrijevic
