Nếu nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng theo xu hướng hiện tại, tới 75% sông băng trên thế giới có thể biến mất theo thời gian.
Một nghiên cứu quốc tế sử dụng mô hình hóa sông băng cho thấy, ngay cả khi nhiệt độ ổn định ở mức hiện tại, gần 40% lượng băng trên các sông băng cũng sẽ tan chảy do phản ứng chậm của các khối băng. Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng, chỉ cần nhiệt độ tăng thêm một phần rất nhỏ của một độ C cũng tạo ra sự khác biệt, và hệ quả từ các quyết định về khí hậu hôm nay sẽ kéo dài hàng thế kỷ.
Tương lai nghiệt ngã cho sông băng
Nếu nhiệt độ toàn cầu tăng thêm 2,7 độ C — đúng với kịch bản các chính sách khí hậu hiện nay — thì chỉ còn khoảng 1/4 lượng băng sông băng trên thế giới tồn tại. Đó là kết luận đáng lo ngại từ một nghiên cứu quốc tế lớn có sự tham gia của các nhà khoa học thuộc Đại học Bremen (Đức), được công bố trên tạp chí Science.
Tuy nhiên, nghiên cứu vẫn đưa ra một tia hy vọng: nếu nhân loại giữ được mức tăng nhiệt dưới 1,5 độ C — mục tiêu của Thỏa thuận Paris về khí hậu — thì hơn một nửa lượng băng sông băng toàn cầu vẫn có thể được bảo tồn.
Để đưa ra những kết luận này, 21 nhà khoa học từ 10 quốc gia đã sử dụng 8 mô hình độc lập để mô phỏng số phận lâu dài của hơn 200.000 sông băng trên toàn thế giới (trừ Greenland và Nam Cực). Họ kiểm tra các kịch bản nhiệt độ toàn cầu khác nhau và giả định rằng nhiệt độ sẽ duy trì ổn định trong hàng nghìn năm ở mỗi kịch bản.
Một trong những kết quả đáng chú ý nhất là: sông băng vẫn sẽ tiếp tục tan ngay cả khi hiện tượng nóng lên toàn cầu dừng lại ngay hôm nay. Ở mức nhiệt hiện tại — cao hơn khoảng 1,2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp — gần 40% lượng băng đã được dự báo sẽ tan. Nguyên nhân là do sông băng phản ứng chậm với biến đổi khí hậu, tức là phần lớn sự tan chảy này đã được “ấn định” từ trước. Riêng quá trình đó đã có thể làm mực nước biển dâng thêm hơn 10 cm. Và cứ mỗi 0,1 độ C tăng thêm, các nhà khoa học dự đoán khối lượng sông băng toàn cầu sẽ giảm thêm khoảng 2%.
Giáo sư Ben Marzeion từ Trung tâm Khoa học Môi trường Biển MARUM thuộc Đại học Bremen nhận định: “Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh rằng các chính sách khí hậu hiện tại đóng vai trò quyết định trong việc các sông băng sẽ thay đổi ra sao trong tương lai. Không chỉ trong vài thập kỷ tới mà còn trong hàng trăm năm sau. Nó thể hiện trách nhiệm mà chúng ta đang mang cho các thế hệ mai sau.”
“Chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng, mỗi phần nhỏ của một độ đều có ý nghĩa,” đồng tác giả chính, Tiến sĩ Harry Zekollari từ Đại học Vrije ở Brussels (Bỉ), nói. “Những lựa chọn hôm nay sẽ ảnh hưởng trong nhiều thế kỷ tới, quyết định bao nhiêu sông băng có thể được gìn giữ.”
Sông băng sẽ tiếp tục thu hẹp trong nhiều thế kỷ
Dù ở bất kỳ kịch bản nào, sông băng cũng sẽ mất khối lượng nhanh chóng trong vài thập kỷ đầu, sau đó tiếp tục tan chậm trong nhiều thế kỷ — ngay cả khi không có thêm tình trạng nóng lên nào nữa. Điều này cho thấy, tình trạng nóng hiện tại sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến sông băng trong thời gian dài, cho đến khi chúng đạt trạng thái cân bằng mới.
“Sông băng là chỉ dấu rõ ràng cho biến đổi khí hậu, vì sự rút lui của chúng là điều mắt thường có thể nhìn thấy. Tuy nhiên, do mất nhiều thời gian để phản ứng, kích thước hiện tại của sông băng đang đánh lừa chúng ta, làm chúng ta đánh giá thấp mức độ biến đổi khí hậu đã xảy ra,” Tiến sĩ Lilian Schuster từ Đại học Innsbruck (Áo), một đồng tác giả khác, chia sẻ.
Sự rút lui của sông băng không chỉ ảnh hưởng đến mực nước biển mà còn tác động lớn đến nguồn nước ngọt, làm gia tăng nguy cơ thiên tai liên quan đến sông băng và đe dọa ngành du lịch phụ thuộc vào sông băng. Những thay đổi này đã được cảm nhận ở nhiều khu vực và càng nhấn mạnh tầm quan trọng của các chính sách khí hậu toàn cầu.
Nghiên cứu là đóng góp quan trọng cho Năm Quốc tế về Bảo vệ Sông băng 2025 do Liên Hợp Quốc phát động, nhằm kêu gọi hành động khẩn cấp về khí hậu để cứu lấy các sông băng trên toàn thế giới. Dự án này được thực hiện trong khuôn khổ Sáng kiến So sánh Mô hình Sông băng GlacierMIP, do chương trình Khí hậu và Băng quyển (CliC) thuộc Chương trình Nghiên cứu Khí hậu Thế giới (WCRP) điều phối.
Sông băng tại Caullaraju ở Peru. Ảnh: Đại học Bremen
Công tác thực địa đo đạc tình trạng cân bằng khối lượng trên sông băng Shallap ở Peru. Ảnh: Đại học Bremen
