Một biến động đột ngột tại Nam Cực đã khiến lục địa này ghi nhận lượng băng gia tăng. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho biết sự gia tăng này – được ghi nhận qua dữ liệu vệ tinh của NASA – chỉ là một hiện tượng bất thường tạm thời, chứ không phải dấu hiệu cho thấy sự nóng lên toàn cầu đã đảo ngược.
Sử dụng dữ liệu từ vệ tinh của NASA, các nhà nghiên cứu từ Đại học Tongji ở Thượng Hải đã theo dõi sự thay đổi của lớp băng tại Nam Cực trong hơn hai thập kỷ. Xu hướng tổng thể vẫn là sự mất mát băng đáng kể trên lục địa này, nhưng từ năm 2021 đến 2023, Nam Cực đã thu hồi lại một phần lượng băng đã mất.
Tuy nhiên, vài năm tăng nhẹ không thể bù đắp cho gần 20 năm suy giảm.
Phần lớn lượng băng gia tăng được cho là do hiện tượng bất thường khiến lượng mưa (chủ yếu là tuyết và một ít mưa) tăng lên ở Nam Cực, từ đó hình thành thêm băng. Mức băng tại đây dao động theo từng năm, và đà gia tăng dường như đã chững lại kể từ đầu năm 2024 – thời điểm kết thúc kỳ nghiên cứu. Theo NASA, lượng băng ghi nhận trong năm 2025 đến nay tương đương với năm 2020, ngay trước khi xảy ra đợt tăng đột ngột.
Lớp băng bao phủ Nam Cực là khối băng lớn nhất Trái Đất – lớn hơn toàn bộ diện tích nước Mỹ – và chứa tới 90% lượng nước ngọt của thế giới, theo Tổ chức Liên minh Nam Cực và Đại Dương phía Nam (Antarctic and Southern Ocean Coalition). Nam Cực còn được bao quanh bởi nước biển đóng băng, mở rộng vào mùa đông và rút về phía đường bờ biển vào mùa hè.
Nghiên cứu mới nhất, công bố ngày trên tạp chí Science China Earth Sciences, phân tích dữ liệu từ các vệ tinh GRACE và GRACE Follow-On của NASA vốn theo dõi lớp băng này từ năm 2002. Việc nghiên cứu sự biến đổi của lớp băng rất quan trọng, bởi khi nó tan chảy, nước sẽ đổ vào đại dương – một trong những nguyên nhân chính gây ra mực nước biển dâng.
Dữ liệu vệ tinh cho thấy lớp băng Nam Cực mất đi liên tục từ năm 2002 đến 2020. Mức mất mát này thậm chí còn tăng tốc trong giai đoạn sau: trung bình từ 2002–2010 mất khoảng 74 tỷ tấn băng mỗi năm, đến 2011–2020 con số này tăng lên khoảng 142 tỷ tấn mỗi năm. Tuy nhiên, xu hướng này đã tạm thời đảo chiều.
Từ năm 2021 đến 2023, lớp băng tăng trung bình khoảng 108 tỷ tấn mỗi năm. Bốn sông băng ở phía Đông Nam Cực cũng chuyển từ mất mát nghiêm trọng sang tăng khối lượng đáng kể.
“Điều này không quá bất thường,” Tom Slater, nhà nghiên cứu khoa học môi trường tại Đại học Northumbria (Anh), người không tham gia nghiên cứu, cho biết. “Trong một khí hậu ấm hơn, không khí chứa được nhiều hơi ẩm hơn – điều này làm tăng khả năng xảy ra thời tiết cực đoan như tuyết rơi dày, vốn là nguyên nhân gây ra đợt tăng băng gần đây ở Đông Nam Cực,” ông nói qua email với Live Science.
Một nghiên cứu đã ghi nhận đợt tăng băng chưa từng có của Nam Cực từ năm 2021–2022, và cũng chỉ ra rằng nguyên nhân là do lượng mưa cao bất thường. Nghiên cứu mới xác nhận xu hướng này kéo dài ít nhất đến năm 2023.
Slater lưu ý rằng việc tăng băng chỉ mang tính tạm thời.
“Hầu hết lượng băng nền (grounded ice) bị mất ở Nam Cực đến từ các sông băng ở những khu vực khác đang tăng tốc và trượt dần ra đại dương đang ấm lên,” Slater nói. “Điều này vẫn đang diễn ra – dù lượng tuyết rơi gần đây có bù đắp phần nào, nhưng xu hướng mất băng chưa dừng lại, nên không thể xem đây là sự thay đổi dài hạn trong xu hướng hành vi của Nam Cực.”
Một thế giới đang ấm dần
Biến đổi khí hậu không có nghĩa là mọi nơi trên Trái Đất đều nóng lên cùng một tốc độ – vì vậy, một khu vực riêng lẻ không thể phản ánh toàn cảnh về hiện tượng nóng lên toàn cầu. Lịch sử ghi nhận rằng nhiệt độ ở nhiều khu vực tại Nam Cực vẫn tương đối ổn định – đặc biệt khi so với Bắc Cực, nơi đã nóng lên nhanh gấp 4 lần phần còn lại của thế giới.
Băng biển ở Nam Cực cũng từng ổn định hơn Bắc Cực, nhưng điều này đang thay đổi. Năm 2023, băng biển Nam Cực chạm mức thấp kỷ lục – điều mà các nhà nghiên cứu kết luận là cực kỳ khó xảy ra nếu không có ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Trong khi đó, tổng diện tích băng biển toàn cầu liên tục rơi vào mức thấp hoặc gần thấp kỷ lục, còn nhiệt độ toàn cầu liên tục ở mức cao hoặc gần cao kỷ lục.
Vào năm 2015, các nhà lãnh đạo thế giới đã ký Thỏa thuận Paris – hiệp ước quốc tế cam kết giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C, ưu tiên dưới 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Tuy nhiên, mục tiêu 1,5°C đang bị đe dọa nghiêm trọng: tháng 4 năm 2025 là tháng thứ 21 trong 22 tháng qua có mức tăng nhiệt vượt ngưỡng này, theo Dịch vụ Biến đổi Khí hậu Copernicus của Liên minh châu Âu.
Sông băng Shoesmith tại đảo Horseshoe, Nam Cực, tháng 2-2025. Ảnh: Getty Images
