Nhật Bản sẵn sàng hỗ trợ các sứ mệnh Mặt Trăng do Hoa Kỳ dẫn đầu, sau khi chính quyền Mỹ đề xuất cắt giảm 6 tỷ USD trong ngân sách của NASA, điều có thể làm đảo lộn chương trình Artemis đưa con người trở lại Mặt Trăng, lãnh đạo Cơ quan Thám hiểm Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA) cho biết hôm thứ Sáu.
Chương trình Artemis do Hoa Kỳ dẫn đầu, được thiết lập trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump, với sự tham gia của các đối tác như Nhật Bản, Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) và Canada, đã phát triển thành một dự án trị giá hàng tỷ USD nhằm đưa các phi hành gia trở lại Mặt Trăng lần đầu tiên kể từ năm 1972.
“Nếu Hoa Kỳ đang xem xét một phương án tốt hơn về mặt ngân sách hoặc kinh tế, chúng tôi phải đáp ứng điều đó,” Hiroshi Yamakawa, Chủ tịch JAXA, phát biểu tại một buổi họp báo định kỳ.
Đầu tháng này, Trump đã công bố đề xuất ngân sách năm 2026 cho NASA, trong đó cắt gần một nửa ngân sách khoa học vũ trụ của cơ quan này và tái định hình các chương trình khám phá để tập trung vào sao Hỏa bằng các loại tên lửa và tàu vũ trụ “hiệu quả về chi phí.”
Năm ngoái, Nhật Bản đã ký thỏa thuận với NASA để đưa hai phi hành gia Nhật Bản và một xe tự hành do Toyota chế tạo tham gia các sứ mệnh Mặt Trăng sắp tới.
Dù Trump và Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba đã tái khẳng định quan hệ đối tác trong chương trình Artemis vào tháng 2, đề xuất ngân sách cho thấy NASA có thể hủy bỏ Gateway, một trạm vũ trụ do nhiều quốc gia cùng xây dựng, vốn dự kiến triển khai lần đầu gần Mặt Trăng trong sứ mệnh Artemis thứ tư.
NASA cho biết các thành phần của Gateway đã được chế tạo có thể được tái sử dụng cho các sứ mệnh khác, và “các đối tác quốc tế sẽ được mời tham gia vào những nỗ lực được đổi mới này.”
JAXA đã cùng ESA chế tạo mô-đun sinh hoạt trên Gateway và dự định sử dụng tàu tiếp tế HTV-X để cung cấp nhu yếu phẩm cho trạm.
Tổng giám đốc ESA, Josef Aschbacher, tuần trước nói rằng “vẫn còn một số câu hỏi về hậu quả đầy đủ” của đề xuất ngân sách của Trump và ESA đang tổ chức các cuộc họp tiếp theo với NASA.
Lãnh đạo Yamakawa của JAXA từ chối đưa ra đánh giá về đề xuất ngân sách của NASA và cho biết JAXA và chính phủ Nhật Bản sẽ tìm kiếm đối thoại với các đối tác Mỹ để tiếp tục củng cố hợp tác vũ trụ cùng có lợi.
“Ngay cả khi không còn mang tên ‘Gateway’, vẫn cần có một hạ tầng tương tự để hoạt động trên Mặt Trăng, và chúng tôi sẽ tiếp tục cung cấp hạ tầng đó,” ông Yamakawa nói. Nhật Bản có thể cung cấp khả năng tiếp tế, công nghệ hạ cánh chính xác, xe tự hành, hoặc dữ liệu về nước trên Mặt Trăng từ sứ mệnh chung sắp tới với Ấn Độ, ông cho biết thêm.
Hoa Kỳ và Trung Quốc hiện đang là hai đối thủ ngày càng gay gắt trong lĩnh vực vũ trụ, cùng lôi kéo các nước đối tác và dựa vào doanh nghiệp tư nhân để thúc đẩy chương trình thám hiểm Mặt Trăng, trạm không gian và vệ tinh.
“Thật khó hình dung Hoa Kỳ lại chủ động từ bỏ lợi thế có được từ các đối tác sở hữu năng lực vũ trụ ở mức cao – đó chính là một trong những tài sản lớn nhất của Mỹ trong bối cảnh cạnh tranh với Trung Quốc,” Kota Umeda, nghiên cứu viên tại Viện Địa Kinh tế ở Tokyo, nhận định.
“Ngay cả nếu Hoa Kỳ có thu hẹp chương trình Artemis, họ có khả năng sẽ phối hợp với Nhật Bản và châu Âu để tìm ra giải pháp giúp tất cả các bên giữ thể diện.”
Hiroshi Yamakawa, Chủ tịch Cơ quan Thám hiểm Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA), phát biểu tại một cuộc họp báo ở Tokyo, Nhật Bản ngày 16-5-2025. Ảnh: Reuters
