Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã quyết định giữ nguyên lãi suất chủ chốt vào thứ Tư, bất chấp những lời kêu gọi từ Tổng thống Donald Trump yêu cầu hạ lãi suất, đồng thời cảnh báo rủi ro ngày càng lớn về việc giá cả tăng cao và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng.
Fed giữ nguyên lãi suất ở mức 4,3% trong cuộc họp thứ ba liên tiếp, sau khi đã cắt giảm ba lần liên tiếp vào cuối năm ngoái. Nhiều nhà kinh tế và giới đầu tư Phố Wall vẫn kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất từ hai đến ba lần trong năm nay, nhưng các đợt áp thuế diện rộng mà ông Trump ban hành đã khiến nền kinh tế Mỹ và chính sách của Fed trở nên đầy bất định.
Việc Fed đồng thời cảnh báo rủi ro giá cả và thất nghiệp đều tăng cao là điều hiếm thấy. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng chính các đợt áp thuế quy mô lớn của ông Trump là nguyên nhân. Thuế nhập khẩu có thể khiến lạm phát tăng vì giá linh kiện và hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, đồng thời khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng vì doanh nghiệp buộc phải cắt giảm nhân sự do chi phí gia tăng.
Điều này đã đặt Fed vào thế khó. Fed có hai mục tiêu chính: ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm. Thông thường, khi lạm phát tăng, Fed sẽ tăng lãi suất để giảm vay mượn và chi tiêu, làm chậm đà tăng giá. Ngược lại, khi thất nghiệp tăng, Fed sẽ giảm lãi suất để thúc đẩy chi tiêu và tăng trưởng.
Chủ tịch Fed Jerome Powell cùng các quan chức Fed khác cho biết họ muốn quan sát thêm tác động của các loại thuế — bao gồm mức thuế 145% với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc — lên giá tiêu dùng và nền kinh tế.
Lập trường thận trọng của Fed có thể sẽ dẫn đến xung đột thêm với chính quyền Trump. Hôm Chủ nhật, Trump lại kêu gọi Fed hạ lãi suất trong một cuộc phỏng vấn truyền hình, đồng thời cho rằng ông Powell “không thích tôi vì tôi nghĩ ông ấy là người cứng nhắc.” Trump và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lập luận rằng lạm phát hiện chỉ cách mục tiêu 2% của Fed không xa, nên Fed hoàn toàn có thể giảm lãi suất — vốn đã được nâng cao trong các năm 2022 và 2023 để chống lạm phát.
Ông Trump – người từng hứa sẽ hạ lãi suất trong chiến dịch tái tranh cử năm ngoái – đã kêu gọi Fed cắt giảm lãi suất “một cách chủ động” và từng úp mở về việc sa thải Chủ tịch Fed, gọi ông là “kẻ thất bại nặng nề” và “ông Quá Trễ” vì không cắt giảm lãi suất đủ nhanh.
Trước cuộc họp tuần này, ông Powell cho biết các nhà hoạch định chính sách đang đối mặt với “một quyết định vô cùng khó khăn”, nhưng Fed sẽ dựa vào dữ liệu kinh tế chứ không theo chính trị.
Nếu Fed cắt giảm lãi suất, điều đó có thể giúp hạ chi phí vay cho các khoản vay thế chấp, mua ô tô hoặc thẻ tín dụng — dù không phải lúc nào cũng được đảm bảo.
Trump cũng nói lại ông sẽ không sa thải Powell, vì nhiệm kỳ của chủ tịch Fed sẽ kết thúc vào tháng 5 năm sau và ông sẽ có quyền chỉ định người mới. Tuy nhiên, nếu kinh tế suy yếu trong vài tháng tới, Trump có thể một lần nữa đe dọa bãi nhiệm Powell.
Một vấn đề lớn với Fed hiện nay là tác động của thuế quan lên lạm phát. Hầu hết các nhà kinh tế và quan chức Fed đều cho rằng thuế nhập khẩu sẽ làm giá cả tăng, nhưng mức độ và thời gian kéo dài của đà tăng này vẫn chưa rõ ràng. Thông thường, thuế quan gây ra tăng giá một lần, chứ không gây lạm phát kéo dài. Tuy nhiên, nếu Trump tiếp tục áp thuế mới — như đã đe dọa với dược phẩm, chất bán dẫn và đồng — hoặc nếu người tiêu dùng lo sợ lạm phát sẽ tệ hơn, thì giá cả có thể sẽ tăng kéo dài và nghiêm trọng hơn.
Kathy Bostjancic, kinh tế trưởng tại Nationwide, cho biết điều này có thể khiến Fed án binh bất động cho đến tháng 9.
“Thật khó để họ cắt giảm sớm hơn vì họ phải cân nhắc: Tác động của lạm phát sẽ ra sao?” Bostjancic nói. “Liệu đợt tăng giá này có kéo dài và làm tăng kỳ vọng lạm phát không?”
Các nhà kinh tế và Fed hiện đang theo dõi sát kỳ vọng lạm phát — tức mức độ người tiêu dùng lo ngại rằng lạm phát sẽ tăng cao. Khi kỳ vọng lạm phát tăng, lạm phát thực tế có thể tăng, vì người dân có xu hướng yêu cầu tăng lương hoặc tăng giá bán, góp phần đẩy chi phí lên cao.
Hiện tại, nền kinh tế Mỹ nhìn chung vẫn ở trạng thái khá vững vàng, lạm phát đã hạ nhiệt nhiều so với đỉnh điểm năm 2022. Người tiêu dùng vẫn chi tiêu tốt, dù một phần có thể do họ mua hàng sớm trước khi thuế có hiệu lực. Doanh nghiệp vẫn tuyển dụng ổn định và tỷ lệ thất nghiệp còn thấp.
Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy lạm phát có thể sẽ tệ hơn trong những tháng tới. Khảo sát từ các doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ cho thấy giá đầu vào đang tăng, còn một khảo sát của chi nhánh Fed tại Dallas cho thấy gần 55% doanh nghiệp sản xuất dự kiến chuyển gánh nặng thuế sang người tiêu dùng.
“Điểm mấu chốt là lạm phát sẽ tăng đáng kể trong sáu tháng tới,” ông Torsten Slok, kinh tế trưởng của tập đoàn Apollo, cho biết qua email.
Tuy nhiên, các mức thuế cũng có thể kìm hãm nền kinh tế, nhất là do sự bất định mà chúng tạo ra. Các mức thuế áp lên khoảng 60 quốc gia khác, được công bố hôm 2-4, đã bị hoãn đến ngày 9-7, nhưng có thể được tái áp dụng. Khảo sát doanh nghiệp cho thấy nhiều công ty đang hoãn kế hoạch đầu tư để chờ mọi diễn biến rõ ràng hơn.
Ryan Sweet, kinh tế trưởng Mỹ tại Oxford Economics, cho biết chính sách thương mại hiện tại khiến ông “mất ngủ vì lo lắng.”
“Những yếu tố bất định trong kinh tế đang bóp nghẹt mọi thứ,” Sweet nói. “Doanh nghiệp không biết luật chơi là gì thì bản năng đầu tiên là ngồi yên. Và đó là điều họ đang làm.”
Tuy nhiên, nếu tình trạng bất định khiến việc tuyển dụng chậm lại, tăng trưởng suy yếu và tỷ lệ thất nghiệp tăng, Fed có thể sẽ nhanh chóng chuyển hướng sang cắt giảm lãi suất. Một cuộc suy thoái mạnh có thể tự nó làm hạ nhiệt lạm phát, các nhà kinh tế cho biết.
“Nếu thấy kinh tế thực sự đang chậm lại, tôi nghĩ điều đó sẽ được ưu tiên hơn (so với lạm phát), vì theo cách mà Fed suy nghĩ, suy thoái thường cũng kéo theo giảm lạm phát,” ông Jim Bullard, cựu chủ tịch Fed chi nhánh St. Louis và hiện là hiệu trưởng trường kinh doanh Đại học Purdue, nhận định.
Vào tháng 3, Fed từng phát tín hiệu rằng họ có thể cắt giảm lãi suất hai lần trong năm nay. Nhưng kể từ đó, chính quyền Trump đã áp thuế mà theo ông Powell tháng trước là có quy mô và phạm vi rộng hơn dự kiến của Fed.
Powell thừa nhận rằng các mức thuế này vừa làm chậm tăng trưởng, vừa đẩy giá lên, khiến Fed lâm vào tình thế khó xử. Thông thường, Fed sẽ hạ lãi suất để kích thích tăng trưởng và việc làm, hoặc nâng lãi suất để kiềm chế chi tiêu và lạm phát.
Fed có thể hành động sớm để ngăn chặn suy thoái, nhưng với các mức thuế quá lớn đang hiện hữu, Powell cho rằng Fed muốn chờ xem ảnh hưởng đến lạm phát ra sao trước khi ra quyết định.
Chủ tịch Fed Jerome Powell. Ảnh: AP
