Không nhiều người mừng sinh nhật bằng cách xé toạc bầu khí quyển trong một vòng cung lửa, chịu lực gia tốc gấp 4.4 lần trọng lực Trái đất trong trạng thái rơi tự do khi trở về, dội xuống mặt đất và nôn mửa trên thảo nguyên Kazakhstan.
Chưa ai từng làm điều đó vào đúng sinh nhật lần thứ 70 của mình.
Có lẽ điều này là phù hợp, vì phi hành gia NASA Don Pettit là một cá nhân đặc biệt. Sinh nhật của ông là ngày 20 tháng 4, và khi tàu vũ trụ Soyuz chở ông hạ cánh vào lúc bình minh tại Kazakhstan, đồng hồ đã chỉ sang ngày đó. John Glenn, khi bay vào vũ trụ ở tuổi 77, là người lớn tuổi hơn. Nhưng chưa ai ở độ tuổi như Pettit từng sống lâu đến vậy trên quỹ đạo — 220 ngày trong một sứ mệnh.
Vào thứ Hai tuần này, hơn một tuần sau khi trở về từ quỹ đạo, Pettit đã gặp gỡ báo chí tại Trung tâm Không gian Johnson. “Thật tuyệt khi được trở lại Trái Đất,” ông nói. “Dù tôi yêu việc khám phá không gian, đi vào những vùng biên cương mới và quan sát, nhưng cũng đến lúc phải trở về nhà.”
Bay vào không gian ở tuổi 70
Pettit lần đầu tiên bay vào không gian ở tuổi 47, trong một trong ba sứ mệnh dài ngày của ông đến Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS). Kể từ đó, ông thực hiện thêm một chuyến bay ngắn trên tàu con thoi và hai sứ mệnh dài ngày khác. Tổng cộng, ông đã sống trong không gian 590 ngày — nhiều thứ ba trong số các phi hành gia NASA.
Là kỹ sư bay của Đoàn thám hiểm 71/72, ông đã bay vòng quanh Trái đất 3.520 lần, đi qua hơn 150 triệu km, và trở về bằng tàu vũ trụ Soyuz do Nga chế tạo đúng vào ngày sinh nhật lần thứ 70 của mình.
Trong thời gian ở quỹ đạo, Pettit đã thực hiện hàng trăm giờ nghiên cứu khoa học, tập trung vào việc nâng cao khả năng in 3D kim loại trong không gian, cải tiến công nghệ khử trùng nước, nghiên cứu sự phát triển của cây trồng dưới các điều kiện nước khác nhau và quan sát hành vi của lửa trong môi trường vi trọng lực.
Pettit cho biết phần lớn thời gian trên ISS được dành để “tháo lắp và sửa chữa mọi thứ.” Công việc đó đòi hỏi kỹ năng cơ khí, điện và chất lỏng – “chính là những thứ tôi thích làm trong thời gian rảnh ở Trái đất,” ông nói thêm.
Là một nhiếp ảnh gia đam mê, Pettit đã chụp hơn 670.000 bức ảnh khi ở trên ISS và thường chia sẻ chúng lên mạng xã hội. Ông cho biết mình muốn chia sẻ trải nghiệm này với mọi người, dùng ống kính để kể lại hành trình của mình.
“Tôi có thể ngồi nhìn ra cửa sổ và tận hưởng cảnh vật, nhưng khi làm vậy thì thường là: ‘Ồ, một sao băng kìa. Ồ, xem cái kia – có gì đó lóe sáng. Gì thế nhỉ? Và, ồ, có một ngọn núi lửa đang phun trào!’ Thế là tôi lại phải tìm máy ảnh. Tôi phải ghi lại khoảnh khắc đó. Vì sau nhiệm vụ, thứ còn lại chỉ là ảnh và ký ức,” ông nói.
“Tôi có vài chỗ nhức mỏi trong cơ thể, nhưng về cơ bản tôi cảm thấy giống hệt như 20 năm trước. Và trở lại với trọng lực là một trải nghiệm kích thích,” ông nói.
Sau mỗi lần trở về, Pettit cho biết việc tái làm quen với trọng lực luôn là thử thách. Điều đáng ngạc nhiên với ông là không phải cơ bắp lớn mới đau, mà là những cơ nhỏ.
“Một tuần trước, tôi vẫn còn ở trên trạm, tập squat nặng, tập nâng tạ, bay lơ lửng một cách dễ dàng — dù chẳng có đu bay. Tôi đang ở đỉnh cao phong độ. Nhưng rồi bạn trở lại Trái Đất, và trời ơi, bạn thậm chí không thể tự đứng dậy khỏi sàn. Nhưng điều này không liên quan đến nhóm cơ lớn. Mà là những cơ nhỏ tí xíu, những cái mà ai cũng quên vì chúng luôn hoạt động trong âm thầm. Khi ở trạng thái không trọng lực, chúng không còn hoạt động. Chúng nghỉ phép sáu tháng. Và khi bạn quay lại Trái Đất, chúng bắt đầu lên tiếng than vãn, và cần thời gian để điều chỉnh lại.”
Về chuyện già đi, Pettit nói, giống như nhiều người lớn tuổi khác, ông thức dậy sau một đêm ngủ trên Trái Đất với vai đau hay cổ cứng. Đó là chuyện bình thường. Nhưng trong môi trường vi trọng lực, những cơn đau nhức đó biến mất.
“Tôi yêu việc ở trong không gian,” ông nói. “Khi bạn ngủ, bạn chỉ đơn giản là trôi nổi, và cơ thể bạn — tất cả những cơn đau nhỏ nhặt đó — đều biến mất. Bạn cảm thấy như mình 30 tuổi, không đau đớn, không vướng bận. Vì thế tôi yêu việc ở quỹ đạo. Đó là nơi tuyệt vời đối với tôi và cơ thể tôi.”
Trạm Vũ trụ Quốc tế cũng không già
Pettit đã đến thăm trạm vũ trụ trong cả bốn chuyến bay của mình. Ông sống tại đó vào đầu đời của trạm, trong Phi hành đoàn số 6 năm 2002. Hơn hai thập kỷ sau, ông cho biết trạm vẫn hoạt động hết công suất, hoàn thành sứ mệnh nghiên cứu khoa học, thử nghiệm chuyến bay dài ngày và nhiều nhiệm vụ khác. Khi được hỏi liệu ông có thấy hoài niệm khi trạm dự kiến kết thúc vào năm 2030 hay không — NASA dự định đưa trạm xuống khỏi quỹ đạo vào thời điểm đó — Pettit cho rằng trạm vẫn có thể tiếp tục.
“Tôi tin rằng chúng ta không cần phải nhấn chìm trạm vũ trụ xuống đại dương vào năm 2030 nếu không muốn,” ông nói. “Nếu xã hội quyết định giữ lại trạm vũ trụ, chúng ta có thể giữ nó như B-52 vậy. Bao nhiêu năm rồi họ vẫn bay? Đến lúc Không quân loại biên chiếc B-52, nó sẽ gần 100 tuổi. Vẫn là khung sườn đó, khí động học đó, nhưng mọi thứ khác đều mới. Không có giới hạn nào với việc chúng ta có thể làm với trạm vũ trụ, ngoại trừ ý chí và nguồn kinh phí để duy trì nó.”
Có thể một phần lý do là vì Pettit vẫn muốn quay lại. Ông không loại trừ khả năng bay trở lại không gian. Hiện tại, ông muốn dành vài tuần để cơ thể làm quen lại với trọng lực và dành thời gian cho gia đình. Nhưng rồi, ông biết, không gian sẽ lại gọi tên mình.
“Tôi gọi đó là nghịch lý của người khám phá,” ông nói. “Khi bạn quay lại với nền văn minh, bạn muốn ra ngoài, đến vùng hoang dã của riêng mình. Nhưng khi bạn đang ở trong hoang dã, bạn lại nghĩ: mình cần về với gia đình. Tôi nghĩ điều đó đã tồn tại từ khi loài người có những người rời khỏi cộng đồng để khám phá. Khi các bác sĩ bay nói tôi đã sẵn sàng trở lại, tôi sẽ đi. Tôi biết John Glenn bay ở tuổi 76 hay gì đó, còn tôi mới 70 thôi, tôi còn vài năm tốt nữa. Tôi nghĩ mình vẫn có thể bay thêm một hoặc hai lần nữa.”
Phi hành gia kỳ cựu của NASA, Don Pettit, đã chia sẻ suy ngẫm về nhiệm vụ kéo dài 220 ngày mới nhất của ông trên Trạm Vũ trụ Quốc tế. Ảnh: NASA
Phi hành gia Don Pettit lên máy bay của NASA để bay từ Karaganda, Kazakhstan đến Houston sau khi ông cùng các phi hành gia Roscosmos hạ cánh bằng tàu vũ trụ Soyuz MS-26 gần thị trấn Zhezkazgan, Kazakhstan vào Chủ nhật, ngày 20 tháng 4 năm 2025. Ảnh: NASA
Pettit cho biết ông không bao giờ nhìn ra ngoài cửa sổ của trạm vũ trụ mà không có máy ảnh trong tay. Hình ảnh này cho thấy các thành phố vụt qua phía dưới. Ảnh: Don Pettit/NASA
