Một số viện nghiên cứu tại Đức đang tham gia vào một nỗ lực toàn cầu nhằm cứu các bộ dữ liệu khoa học mà giới nghiên cứu lo ngại có thể bị xóa bỏ hoặc ngưng vận hành theo chỉ đạo của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, theo thông tin Nature thu thập được.
Một quan chức của Pangaea — kho lưu trữ dữ liệu môi trường khổng lồ do Đại học Bremen và Viện Alfred Wegener tại Bremerhaven điều hành — cho biết tổ chức này đang chính thức hợp tác với Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) để sao lưu các cơ sở dữ liệu có nguy cơ bị xóa.
Quyết định của Pangaea tham gia nỗ lực này xuất phát từ các cuộc kêu gọi khẩn cấp từ cộng đồng khoa học và các nhân viên bên trong NOAA — cơ quan theo dõi bầu khí quyển và khí hậu Trái Đất đồng thời cung cấp các dịch vụ dự báo thời tiết. Chính quyền Trump đã cam kết cắt giảm chi tiêu của chính phủ và đề xuất xóa bỏ các chương trình nghiên cứu khí hậu của NOAA, với lý do các chương trình này “thổi phồng và phóng đại các mối đe dọa khí hậu”.
Đầu tháng này, một số hãng tin, bao gồm Bloomberg, đưa tin rằng quyền truy cập vào nhiều cơ sở dữ liệu của NOAA sẽ chấm dứt chỉ trong vài ngày, vì chính quyền muốn hủy hợp đồng với Amazon Web Services — đơn vị lưu trữ dữ liệu của NOAA trực tuyến. Việc hủy hợp đồng sau đó đã bị hoãn lại — nhưng thông tin này đã khiến cộng đồng nghiên cứu hết sức lo lắng.
Sau khi ông Trump đắc cử năm ngoái, Eric Nost, một nhà địa lý tại Đại học Guelph ở Ontario, Canada, cùng các tình nguyện viên khác đã bắt đầu sao lưu dữ liệu Mỹ, do lo ngại rằng thông tin có thể biến mất. Nost cho biết, chính quyền Trump nhiệm kỳ hai đã khiến những lo ngại đó trở thành hiện thực, khi đe dọa nhiều loại dữ liệu khác nhau. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng tình hình tại NOAA là mối đe dọa nghiêm trọng đầu tiên đối với những bộ dữ liệu cốt lõi, vốn rất cần thiết cho nhiều lĩnh vực nghiên cứu môi trường.
Một nhà khoa học mới bị sa thải khỏi NOAA xác nhận với Nature rằng các trang web bị ảnh hưởng bao gồm cả những bộ dữ liệu phục vụ cho hoạt động dự báo thời tiết hiện tại. “Nếu những dữ liệu đó biến mất, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng,” nhà khoa học này nói và yêu cầu giấu tên vì lo sợ bị trả thù khi đang tìm kiếm việc làm mới.
Chiến dịch cứu dữ liệu
Pangaea là một phần của Hiệp hội Helmholtz Các Trung tâm Nghiên cứu Đức, và đang tham gia nỗ lực cứu dữ liệu Mỹ. Chiến dịch của Helmholtz đã mở rộng ra, bao gồm cả việc cứu dữ liệu về độc chất học tại Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA). “Ý tưởng là tập hợp năm hoặc sáu viện nghiên cứu lại để tạo ra một gói cứu dữ liệu,” Frank Oliver Glöckner — chuyên gia tin sinh học dẫn dắt Pangaea — cho biết. “Nhưng chúng tôi phải làm việc này một cách chính thức: chúng tôi không muốn đánh cắp dữ liệu. Chúng tôi muốn cứu dữ liệu.”
Các nhà nghiên cứu tham gia nỗ lực này nhấn mạnh rằng dữ liệu chính phủ là công khai, mọi người có thể tải về và sử dụng tự do.
Một người phát ngôn của EPA từ chối trả lời các câu hỏi liên quan đến việc cứu dữ liệu độc học, nhưng cho biết cơ quan này “đang lắng nghe ý kiến từ nhân viên ở mọi cấp độ để thu thập ý tưởng nhằm thực hiện tốt hơn các nghĩa vụ theo luật, tăng cường hiệu quả và đảm bảo EPA luôn cập nhật và hoạt động hiệu quả”.
Mỗi khi có tổng thống mới nhậm chức, các trang web của chính phủ đều bị thay đổi và thông tin được di chuyển nhằm đáp ứng các ưu tiên mới của chính quyền. Nỗ lực lưu giữ thông tin cũ đã diễn ra gần hai thập kỷ qua. Tuy nhiên, nỗi lo về việc mất dữ liệu khoa học thực sự chỉ bùng lên trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, từ năm 2017 đến 2021, khi các cơ quan như EPA bắt đầu gỡ bỏ các trang web liên quan đến khí hậu và các chủ đề khác.
Những lo ngại này càng gia tăng trong nhiệm kỳ hiện tại, khi cố vấn của Trump là Elon Musk cùng Bộ Hiệu quả Chính phủ Mỹ đẩy mạnh việc cắt giảm ngân sách với tốc độ chưa từng có, đồng thời loại bỏ các chương trình về những chủ đề bị cho là “nhạy cảm” về chính trị, như biến đổi khí hậu.
Theo Nost, tình trạng ở NOAA cho thấy rằng những “cuộc thanh trừng” thông tin về các chủ đề nhạy cảm chính trị không phải là mối nguy duy nhất đối với dữ liệu, mà việc cắt giảm ngân sách cũng có thể dẫn đến mất mát dữ liệu bất cứ lúc nào. “Đây là ví dụ rõ ràng về việc điều gì có thể xảy ra với dữ liệu khi năng lực vận hành bị cắt giảm,” ông nói.
Những thách thức phía trước
Tại NOAA, một nhà khoa học cho biết họ đang phối hợp với các đồng nghiệp công nghệ thông tin để tìm hiểu tác động tiềm tàng khi các dịch vụ lưu trữ web bị hủy bỏ. “Rất khó để xác định hệ thống sẽ bị tổn hại ra sao, nhưng thiệt hại tiềm tàng là có thật,” nhà khoa học này nói và đề nghị giấu tên vì không được phép phát ngôn với báo chí.
Glöckner cho biết Pangaea đang phối hợp với NOAA để xác định những bộ dữ liệu cần ưu tiên cứu trước, bắt đầu với các cơ sở dữ liệu lịch sử ghi nhận động đất và các suối nước nóng. “Trong ngắn hạn, lưu trữ dữ liệu không phải là vấn đề,” Glöckner nói, nhưng ông lo ngại việc mất đi các dịch vụ xử lý dữ liệu mà NOAA cung cấp cho giới khoa học toàn cầu.
“Chắc chắn chúng tôi không thể tái tạo ngay lập tức các dịch vụ này,” Glöckner nói, nhưng Pangaea dự định sẽ tích hợp đầy đủ dữ liệu của NOAA vào kho lưu trữ của mình, đảm bảo rằng các nhà khoa học toàn cầu vẫn có thể truy cập trong tương lai. “Chúng tôi đang liên lạc với NOAA để xác định tiếp theo nên cứu bộ dữ liệu nào.”
Các bộ dữ liệu phục vụ dự báo thời tiết tại Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ đang bị đe dọa. Ảnh: Joe Raedle/Getty
