Bạn nghĩ rằng 146 mặt trăng của Sao Thổ đã là một con số rất ấn tượng? Hãy nghĩ lại. Số lượng mặt trăng của hành tinh vành đai (ringed planet) này gần như đã tăng gấp đôi với sự công nhận chính thức thêm 128 mặt trăng mới, nâng tổng số lên con số đáng kinh ngạc là 274. Điều này khiến 95 mặt trăng của Sao Mộc trở nên khiêm tốn, và mặt trăng duy nhất của Trái Đất thì trông thật “tủi thân”.
Một nhóm các nhà thiên văn học từ Đài Loan, Canada, Mỹ và Pháp đã phát hiện ra 128 mặt trăng mới này vào năm 2023 bằng Kính viễn vọng Canada–Pháp–Hawaii (CFHT). Tuy nhiên, mãi cho đến thứ ngày 11-3-2025, những mặt trăng này mới được Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU) chính thức công nhận.
Hầu hết các mặt trăng này đều có quỹ đạo không ổn định và kích thước rất nhỏ, chỉ vài km đường kính. Để so sánh, Mặt Trăng của chúng ta có đường kính lên đến 3.475 km. Nhưng chúng có quỹ đạo xác định quanh Sao Thổ, yếu tố quan trọng để được công nhận là một mặt trăng chính thức.
“Những mặt trăng này có kích thước chỉ vài km và có khả năng là các mảnh vỡ từ một số mặt trăng lớn hơn trước đây, vốn bị phá hủy bởi các vụ va chạm dữ dội – có thể với các mặt trăng khác của Sao Thổ hoặc với các sao chổi đi ngang qua,” Tiến sĩ Brett Gladman, giáo sư tại Khoa Vật lý và Thiên văn học của Đại học British Columbia, cho biết.
Điều đáng chú ý hơn nữa là đây không phải lần đầu tiên nhóm nghiên cứu này đóng góp vào danh sách mặt trăng của Sao Thổ. Giữa năm 2019 và 2021, các quan sát của họ với CFHT đã bổ sung thêm 62 mặt trăng vào danh sách.
“Với hiểu biết rằng những vật thể này có thể là mặt trăng, và rằng có lẽ còn nhiều mặt trăng khác đang chờ được khám phá, chúng tôi đã quay lại quan sát cùng khu vực bầu trời trong ba tháng liên tiếp vào năm 2023,” Tiến sĩ Edward Ashton, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Viện Thiên văn và Vật lý thiên văn Academia Sinica, cho biết. “Và đúng như dự đoán, chúng tôi đã tìm thấy 128 mặt trăng mới.”
Mặt trăng đầu tiên của Sao Thổ, Titan, được phát hiện vào năm 1655 bởi Christiaan Huygens. Trong những thập kỷ sau đó, Jean-Dominique Cassini tiếp tục phát hiện ra các mặt trăng Iapetus, Rhea, Dione và Tethys. Phải mất thêm một thế kỷ nữa để các mặt trăng tiếp theo được tìm thấy, khi William Herschel phát hiện Mimas và Enceladus vào năm 1789.
Trong 200 năm sau đó, nhờ sự cải tiến công nghệ – từ nhiếp ảnh, kính viễn vọng cỡ lớn cho đến việc phóng các tàu thăm dò như Voyager 1, Voyager 2 và Cassini – con người đã có thể quan sát nhiều mặt trăng hơn của Sao Thổ.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cho rằng chúng ta có thể đã đạt đến giới hạn. “Với công nghệ hiện tại, tôi không nghĩ rằng chúng ta có thể làm tốt hơn trong việc phát hiện các mặt trăng quanh Sao Thổ, Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương,” Ashton nói.
Hình ảnh do tàu vũ trụ Cassini của NASA chụp vào ngày 29-7-2011 cho thấy năm mặt trăng của Sao Thổ: Janus, Pandora, Enceladus, Rhea và Mimas. Ảnh: NASA
