Thành phố New York đã bắt đầu “thu phí tắc đường“ hồi tuần rồi. The New York Times cho đó là một bước ngoặt của các con đường ở đây và là sáng kiến đầu tiên chống tắc nghẽn ở Mỹ
Muốn vô trung tâm thành phố New York, phải trả phí ( pay a fee) – 9 đô la Mỹ. Chuyện này ngay lập tức đã làm nổ ra các cuộc tranh luận về tác động của nó đối với giao thông, an toàn nơi công cộng, và cả … cách chi tiêu hàng tỷ đô la Mỹ dự kiến thu được.
Còn phải chờ
Trong khi dữ liệu về tác động lâu dài của việc thu phí đang còn ở phía trước, kế hoạch này đã được người chuyên đi bộ phản ứng tốt (positive response) ngay lập tức. Trong khi đó, đương nhiên, người lái xe thì phản ứng tồi (have reacted poorly). Bên cạnh đó, những người yêu thích vẻ đẹp đô thị thì đứng về phía người đi bộ.
Trên thực tế, từ nhiều thập kỷ nay, việc băng qua đường (crossing the street) ở Manhattan – được cho là khu trung tâm New York -, giống như đua vượt chướng ngại vật đầy cam go vậy (chuyện này không khác chi việc băng qua đường Tôn Dức Thắng để ra bờ sông Sài Gòn!). Người đi bộ phải dũng cảm đối mặt với những chiếc xe chạy quá nhanh, tiếng còi như không ngừng. Và giao lộ tắc nghẽn. Nhưng chỉ sau vài ngày áp dụng việc thu phí tắc đường, New York có vẻ đã biến đổi. “Như một thế giới khác” (Like a different world), cô Ilena Robbins, một cư dân ở quận Queens làm việc gần Canal Street, bình phẩm.
Trước đây, cô luôn phải nỗ lực, chịu đựng sự căng thẳng khi băng qua Canal Street. Nhưng giờ thì cô cảm thấy an toàn hơn. Và đường phố yên tĩnh hơn; lái xe bớt hung hãn hơn (the streets are quieter; drivers are less aggressive). Ông Asad Dandia, một hướng dẫn viên du lịch chuyên dẫn khách đi bộ, đã quan sát thấy những thay đổi tương tự. Ông hình dung một “cuộc phục hưng đường phố” (street renaissance) vì khi lưu lượng giao thông giảm, điều này có thể tạo điều kiện cho việc đi bộ, chạy xe đạp thân thiện, qua đó hồi sinh cả môi trường đô thị (reviving the urban environment) nữa.
Số tiền thu được từ việc thu phí tắc đường dự kiến sẽ được dùng để cải tiến giao thông công cộng. Đây là một lời hứa của chính quyền New York đã khơi dậy sự lạc quan nhưng là thận trọng.
Theo Cơ quan Giao thông vận tải đô thị ( Metropolitan Transportation Authority- MTA), việc thu phí sẽ đem về cho New York khoảng1 tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Nhờ đó, thành phố có thể đầu tư nâng cấp Metro, tức tàu điện ngầm, thêm xe buýt và các cơ sở hạ tầng thân thiện hơn cho người đi bộ.
Đi bộ tốt hơn
Đối với người đi bộ như tôi hay đến thăm New York, điều này có nghĩa sẽ có thêm những lối đi bộ an toàn hơn. Theo The New York Times thì tai nạn cũng sẽ được giảm bớt. Số người thiệt mạng do tai nạn giao thông ở thành phố New York đã đạt 118 người vào năm 2024, trong đó có nhiều vụ liên quan đến người đi bộ bị đụng xe ở những nơi đông đúc.
Quỹ dự kiến 1 tỷ đô la này có thể giúp thiết kế lại các giao lộ nguy hiểm (dangerous intersections) và mở rộng những nơi dành cho người đi bộ, khiến thành phố an toàn hơn cho người đi bộ. Đương nhiên, vẫn có một số cư dân New York lên tiếng hỏi liệu số tiền đó có được chi tiêu hiệu quả hay không.
“Chúng tôi đã được hứa hẹn về việc cải thiện cơ sở hạ tầng trước đây rồi” (We have been promised infrastructure improvements before), ông Marc Jacoby, một giáo viên âm nhạc thường xuyên lái xe vào New York, nói. “Lần này có khác gì không?” (This time, is it any different?) Nhiều tài xế khác cũng phàn nàn về gánh nặng tài chính của việc thu phí tắc đường, trong khi những người miễn cưỡng thừa nhận những lợi ích của chuyện này.
Trên mạng xã hội như Facebook, ông Marc Jacoby thừa nhận ông đã sai khi phản đối việc thu phí tắc đường sau khi thấy được những lợi ích của nó. “Trước đây, tôi nghĩ rằng nó sẽ là một thảm họa,” ông nói. “Nhưng các con đường ít tắc nghẽn hơn, và việc đi lại của tôi nhanh hơn.”
Những người khác, như ông Scott LoBaido, một nghệ sĩ và nhà hoạt động, thì chống việc này một cách kiên quyết hơn. Ông đã bị bắt sau khi dùng băng keo che biển số xe nhằm phản đối việc thu phí tắc đường. Trong một video được nhiều người chia sẻ, ông nói: “Đó là ăn cướp.”
Vẫn dành cho đi bộ
Đối với người đi bộ, những thay đổi là khá rõ rệt. Cô Annie Kaur, người sống ở tầng 32 của một chung cư ở Manhattan, nhận thấy giao thông trở nên nhẹ nhàng hơn. Video của cô trên TikTok về những con đường yên tĩnh trong giờ cao điểm đã thu hút hơn ba triệu lượt xem. Nhiều khán giả đã bày tỏ chuyện mình bị sốc trước sự khác biệt giữa ngày nay với lúc trước. Lưu lượng giao thông thấp hơn có nghĩa là xe hơi ít gây ra nguy hiểm cho người đi bộ hơn, giảm nguy cơ tai nạn.
Người dùng phương tiện giao thông công cộng cũng cho biết đã có những thay đổi tích cực. Xe buýt đáng tin cậy hơn, những người đi làm không còn cần phải đi sớm để tránh bị trễ do tắc nghẽn giao thông. Nhưng một số người lo ngại rằng những lợi ích ban đầu này có thể chỉ là tạm thời.
Tác động tài chính của việc thu phí tắc nghẽn không chỉ giới hạn ở các tài xế cá nhân. Các dịch vụ gọi xe công nghệ như Uber và Lyft (giống Grab, Be, Tada ở TPHCM) đã phải tăng giá cước để bù đắp cho các khoản phí mới. Có thể chuyện này sẽ làm nản lòng một số hành khách. Các công ty giao hàng và các doanh nghiệp nhỏ phụ thuộc vận chuyển bằng xe cũng có thể sẽ bị ảnh hưởng.
Tuy nhiên, những người ủng hộ chuyện bắt trả phí cho rằng lợi ích lâu dài vượt xa chi phí. Giảm lưu lượng giao thông có thể làm giảm mức ô nhiễm, cải thiện sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy kinh tế địa phương. Nhiều đường phố sẽ trở nên dễ tiếp cận và hấp dẫn hơn.
Mặc dù có những khó khăn ban đầu, việc thu phí tắc đường rõ là một bước tiến quan trọng hướng tới một thành phố an toàn hơn và bền vững hơn (important step towards a safer and more sustainable city).
Times Square giờ dễ đi bộ tới hơn.
Giờ qua đường dễ hơn.
Ớn xe New York trước đây.
